Tasarruf sahibi hiç böyle köşeye sıkışmamıştı

Mevduatın net faizi yıl sonunda gerçekleşeceği umulan enflasyondan bile düşük. TL cinsinden tasarruf edenler kesin zararda.

Bankalar dövize zaten faiz vermiyor sayılır; ama toplam mevduatın yarısı döviz cinsinden. Aktif rasyosundaki düzenlemeden dolayı zaten çok düşük olan döviz cinsi hesapların faizi biraz daha aşağı çekilecek.

Tasarruf sahibi tam anlamıyla köşeye sıkıştı. Tasarruf etmek yine cezasız kalmıyor!

İnsan çeşitli nedenlerle tasarruf eder. Kimi cimridir; yemez, içmez ve para biriktirir. Kimi gelecek kaygısı yaşamaktadır; işinden gücünden olabileceği ya da başına ciddi bir sağlık sorunu gelebileceği endişesiyle tasarrufa yönelir. Ve para biriktiren herkesin temel amacı da bu birikimini enflasyondan koruyabilmek, parasının erimesi önlemek, hatta enflasyonun ötesinde biraz da kazanç sağlayabilmektir.

Ama tasarruf etmek her zaman olduğu gibi yine cezasız kalmıyor, tasarruf eden cepten yemeye devam ediyor.

Vatandaşın tasarrufunu hangi alanlarda değerlendirebileceği belli. Yaygın tasarruf aracı olarak mevduat hesabı açılır, döviz alınır ve bu döviz bankada tutulabileceği gibi yastık altında da saklanabilir, tercih altından yana kullanılabilir, çok getiri elde etmek isteyen ama riski de göze alanlar hisse senedini tercih edebilir.

Gayrimenkul gibi finansal olmayan yatırım alanları da var tabii ki...

Finansal yatırımlarda vatandaş fena halde köşeye sıkıştı. İnsanlar parasını nerede değerlendireceklerini şaşırmış durumda.

Mevduatta faiz öylesine geriledi ki bir yıl sonrasının enflasyon tahmini tutsa bile reel anlamda kayıp var. Kaldı ki bizde temel yaklaşım “açıklanan enflasyonla mevcut faizi kıyaslamak” biçimindedir. Böyle yapınca zaten aradaki makas çok çok açılıyor.

Ama sağlıklı değerlendirme “bugünkü faiz-bir yıl sonraki enflasyon” olmalıdır. Ne var ki bu durumda bile tasarruf sahibinin kayba uğrayacağı kesin. Kayıp ortaya çıkmamasının tek yolu, tahmin edilen enflasyonun da altında kalmak. Kabul etmek gerekir ki bizde enflasyon tahmini, genellikle beklenen oranın altında kalmak şeklinde değil, tam tersine daha yüksek bir gerçekleşme şeklinde sapma gösterir.

Dolayısıyla birikimini bankada TL cinsi mevduatta tutan tasarruf sahibi enflasyona yenik. Üstelik gördüğümüz oranlar brüt, bu oranlardan bir de stopaj kesintisi yapılınca ele geçen net faiz çok daha düşüyor.

Ama buna rağmen bankalardaki mevduatta kayda değer bir gerileme olmuyor. Vatandaş tasarrufunu bankada tutmaya devam ediyor. Çünkü fazla seçeneği yok.

Dövizin, altının, hisse senedinin ne güne durduğu söylenebilir. Döviz ve altına zaten yüklü miktarda para bağlanmış durumda. Bankalardaki mevduatın yarıdan fazlası döviz cinsinden. Ayrıca son dönemde dövizle altın alım satımını daha maliyetli hale getiren adımlar atıldığı da unutulmamalı.

Faiz daha da düşer mi?

BDDK’nın bir süre önce aktif rasyosunda yaptığı değişiklik bankaları özellikle döviz mevduatından uzak durmaya itmeye başladı. Bir özel banka ilk adımı attı, devamının da gelmesi beklenmeli.

Bankalar döviz hesaplarına zaten neredeyse hiç faiz vermiyordu, şimdi adeta olmayan oranlar daha da azalacak. Mayıs sonu itibarıyla dolar cinsi hesapların ortalama yıllık faizi yüzde 0.76, euro cinsi hesapların faizi yüzde 0.21 düzeyinde. Sıfıra ne kalmış ki!

Bankalar, BDDK’nın aktif rasyosunda yaptığı değişiklikten sonra “ya kredi aç ya mevduatını azalt” durumunda kaldı. Bu düzenleme yüzünden bankaların krediye yüklenmeyeceklerse mevduatlarını azaltmaktan başka çareleri bulunmuyor. Doğrudan “Mevduat kabul etmiyorum” denilemediği için de belli bir tutarın altındaki döviz mevduatının vadeli olarak kabul edilmemesi seçeneği gündeme getirilmiş.

İster kredi almak isteyen olmadığı için, ister geri dönüşünde sorun yaşanacağı kaygısı yaşandığı için satılamayan, yani kredi olarak kullandırılamayan, başka türlü de verimli olarak değerlendirilemeyen para, bir başka ifadeyle mevduat bankaya yüktür.

O yüzden bankaların mevduat faizinde aşağıları daha da zorlayacaklarını beklemek gerekir.

Şu durumda bile enflasyon kadar getiri elde edemeyen ve birikimi reel olarak azalan tasarruf sahibi ne yapacak?

Dedik ya çok fazla seçenek yok. Cezalandırılmaya devam!