Tarımda iklim krizine karşı 8 önlem

Türkiye'nin 7 bölgesinde iklim krizinin etkilerini dün ayrıntılı olarak yazdık. Bu krize karşı neler yapılmalı, hangi önlemler alınmalı?

Sera gazı emisyonlarının azaltılarak iklim değişikliğinin etkilerini gidermek, her biri karbon yakalama ve depolama yeteneği bulunan ormanların, sulak alanların, deniz ve kıyı ekosistemlerinin, çayırların, tarımsal alanların mevcut durumlarının korunması ve iyileştirilmesi ile mümkün olabiliyor.

Sayılan bütün bu sistemlerde temel hedef, toprak organik miktarının artırılması, suyun etkin kullanımı, arazi kullanım planlaması ve biyoçeşitliliğin arttırılmasına yönelik uygulamalardır.

Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü'nün "İklim Değişikliği ve Tarım Değerlendirme Raporu"nun, iklim değişikliği ile mücadelede kısa ve uzun vadede neler yapılması gerektiği konusunda ayrıntılı bilgiler yer alıyor. Öncelikle uygulanacak bazı yöntemlere bakalım:

1- Yağmur hasadı: Yağışla yüzey akışına geçen suyun biriktirilip sulamada kullanılması için geliştirilen yöntemlerin bütünüdür. Yağmur hasadı; yeraltı suyunun beslenmesi, susuzluk nedeniyle kısıtlanan tarımsal üretimin ve verimin artırılması amaçlarının yanı sıra toprağın iyileştirilmesi, yer örtüsünün ve topraktaki organik içeriğin artırılması, göletler içinde balık ve uygun bitki üretimi, ayrıca su kuşlarına habitat oluşturma gibi yan uygulamalarla ekolojik ve rekreasyonel faydalar sağlamaktadır.

2- Tasarruflu su kullanımı: Son yıllarda meydana gelen kuraklıklar ülkenin çeşitli bölgelerinde ürün kayıplarına sebep olmuş ve sulamaya olan ihtiyacı artırmıştır. Artan su ihtiyacını kısıtlı su kaynaklarıyla karşılayabilmek için basınçlı sulama yöntemleri kullanılmalıdır.

3- Azaltılmış toprak işleme: Toprak işleme en eski toprak yönetimi sistemi olarak kabul edilir. Günümüz dünyasında toprak işlemesiz tarım veya azaltılmış toprak işleme gibi tarım teknikleri;

- Erozyonu önlemek,

- Topraktaki nem içeriğini korumak,

- Toprağın organik madde içeriğini arttırmak gibi nedenlerle tercih edilmektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar, atmosferdeki CO2 (karbondioksit) miktarını azaltmak için azaltılmış sürüm ya da toprak işlemesiz tarım uygulamalarının etkili önlemler arasında olduğunu ortaya koymaktadır.

4- Doğrudan ekim yöntemi: Ekim öncesinde toprağı işlemeye gerek kalmadan tek seferde ekim yapılabilen bir yöntem. Ekim bir önceki ürüne ait anızla kaplı alan üzerine özel mibzerler ile gerçekleştirilir.

Doğrudan ekimin faydaları; toprakta su tutumunun artırılması, erozyonun önlenmesi, toprağın yapısının iyileşmesi ve karbon tutumu, yakıt tüketiminin dikkate değer oranda düşmesidir.

5- Arazi toplulaştırma: Küçük ve şekilsiz tarım arazilerinin birleştirilerek düzgün ve optimal parseller haline getirilmesi tarımsal üretimde önemli faydalar sağlamaktadır. Toplulaştırma ile küçük parseller bir araya getirileceği için işletme merkezi ile parseller arasındaki uzaklık azalmakta ve buna bağlı olarak tarla içi ulaşımda emisyon azalması ve yakıttan tasarruf sağlanmaktadır. Ayrıca parsel sayısı azaldığı, şekilleri düzeldiği ve büyüklükleri arttığı için verimlilik artmakta ve tohum, gübre, ilaç gibi tarımsal girdilerdeki kayıplar azalmaktadır. Bu kayıpların azalması, her bir tarımsal girdinin üretilmesi esnasında oluşan emisyonun da azalması anlamına gelmektedir.

6- Organik tarım: En önemli özelliği toprak için gerekli olan besin maddelerini ve organik karbonu toprağa yeniden kazandırmaya eğilimli olmasıdır. Dolayısıyla yapılan uygulamalar verimli üst toprağın erozyonunu önlemek için hayvan gübresinin doğrudan geri kazanımını, ürün artıkları için etkili kompostlama tekniklerini ve ürün atığını yeşil gübre ile birbirine karıştırmayı içermektedir. Bu yöntemlerle toprak yapısının iyileştirilmesi, sera gazı emisyonunu azaltmaya yardımcı olur.

7- Biyoenerji kaynakları: Elektrik üretmekte, doğrudan ısı sağlamakta ve ulaştırma sektöründe yakıt olarak kullanılan biyoenerji; katı biyokütle, biyogaz veya sıvı biyoyakıtlardan üretilen bir yenilenebilir enerji türü olup, kaynağı ormancılık, tarım, organik atık ve artıklardır. Mısır, şeker kamışı ya da şeker pancarı gibi enerji bitkileri, odun, odun artıkları hayvansal ve tarımsal atıklar, kentsel katı atıklar ve diğer atık yığınlarındaki organik öğeler biyokütle olarak adlandırılır. Biyokütleden doğrudan elektrik, ısı üretimi ya da dolaylı olarak sıvı, katı veya gaz formunda yakıtların üretilmesi için yararlanılır. Tarım ve ormancılık faaliyetlerinden elde edilen biyoenerji, iklim değişikliğiyle mücadelede ve enerji arz güvenliğinin sağlanmasında kullanılmaktadır. Biyokütle, biyogaz ve biyoyakıtlar depolanabilmektedir.

8- Karbon çiftçiliği ve tarımsal ormancılık: Agro-ekolojik çiftçilik, gıda ormancılığı, toprağı işlemeden ekim, bitki örtülü ürünlerin ve uzun ömürlü bitkilerin kullanılması, ürün rotasyon döngülerinin iyileştirilmesi ve kalıcı tarım tasarım tekniklerinin kullanımı, toprak tarafından depolanan karbon miktarını artırma ve iklim değişikliğinin azaltılmasında önemli ölçüde katkı sağlamaktadır. Çiftçilere, karbon depolanmasını artıran ve sera gazı emisyonlarını azaltan çiftçilik tekniklerini benimsemeleri için teşvikler verilebilir.

Kısa vadede yapılması gereken bazı uygulama ve öneriler

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın raporunda tarım sektöründe iklim değişikliğine uyum ve azaltım için kısa vadeli alınacak tedbirler özetle şöyle sıralanıyor:

-  Tarım ve Orman Bakanlığı öncülüğünde tarım sektöründe iklim değişikliğine uyum eylem planı oluşturulacak.

- “Türkiye Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı” kapsamında tarım ve mera alanları için tarımsal kuraklık erken uyarı sistemleri kurulacak.

-  Ulusal Arazi Kullanım Planlaması yapılacak.

- Paris İklim Anlaşması'nın Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde onaylanması ile önem kazanan iklim değişikliğine uyum ve azaltım faaliyetleri hızlandırılacak ve etkileri analiz edilecektir.

- Ekosistem odaklı gıda üretim modeli oluşturulacaktır.

- Bozkır Ekosistemlerinde İklim Değişikliğine Ekosistem Tabanlı Uyum Stratejisi uygulamaya alınacaktır.

- Dijital, iklime uyumlu tarım teknolojileri yaygınlaştırılacaktır

- Permakültür uygulamaları yaygınlaştırılacaktır.

- Agroekolojik uygulamalar küçük aile işletmelerinden başlanarak desteklenecek ve uygulanacaktır.

- Çiftçi hanelerinde veya tarımsal işletmelerde çiftçi ihtiyacını karşılayacak ölçekte yenilenebilir enerji tesisleri kurulumu finanse edilecektir.

- Tarımsal hibeler bölgenin iklim değişikliği karşısındaki hassasiyetleri değerlendirilerek yapılacaktır.

- Biyolojik mücadele yöntemleri desteklenecek ve yaygınlaştırılacaktır.

- Karbon döngüsündeki kırılganlıklar tespit edilerek, özellikle tarımsal ormancılık (agroforestry) uygulamaları, doğrudan ekim, malçlama (organik materyal ve canlı malç) ve yeşil gübre uygulamaları desteklenecektir.

- Mera ıslahlarında mera bitki örtüsünü güçlendirmek üzere özellikle yağışlardan maksimum faydayı sağlayacak yöntemler geliştirilerek bu alanlarda Kırsal Kalkınma Yatırımlarını Desteklenmesi kapsamına alınan “Yağmur Hasadı” yöntemleri %50 hibe olarak desteklenecek ve uygulamaya geçilecektir.

- Su ihtiyacı az olan bitkilerin ekiminin yaygınlaştırılması için havza bazlı üretim modelinin yaygınlaştırılması sağlanacaktır.

- Tarımsal sulamada maksimum su tasarrufu sağlayan “Basınçlı Sulama Yöntemlerinden” damla sulama ve toprak altı damla sulama yöntemlerinin geliştirilmesi ve desteklenmesine devam edilecektir.

- “Canlı Rüzgâr Perdeleri” yaygınlaştırılacaktır.

- İklim değişikliğinin balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliğine etkileri ve çözüm önerileri araştırılacak, çözüm önerileri geliştirilecektir.

- İyi Tarım Uygulamaları ve organik tarım faaliyetleri alansal olarak artırılarak desteklenecektir.

Uzun vadede yapılması gereken uygulama ve öneriler

İklim değişikliğine uyum ve azaltım için uzun vadede yapılması gerekenler ise şöyle:

- İklim dostu tarımsal destekleme modeli oluşturulacaktır.

- Kuraklığa ve soğuğa toleranslı tohum çeşitleri geliştirilecek ve hastalıklara dayanıklı çeşitlerinin kullanım alanları yaygınlaştırılacaktır.

- Yerel hayvan ırklarının ıslah çalışmaları yapılacaktır.

- İklim değişikliği ile ilgili uygulamaların bir bilgi sisteminde kaydı ve takibi yapılacaktır.

- Tarım sektöründe sera gazı emisyon azaltım potansiyeli ve maliyeti belirlenecektir.

- Su döngüsünde meydana gelen kırılganlıklar tespit edilerek, özellikle yukarı havzalarda bu kırılmaları gidermek üzere tarımsal ormancılık (agroforestry) çalışmaları yaygınlaştırılacaktır.

- Çiftlik tipi biyogaz tesisleri teşvik edilecektir.

- Hayvansal gübre yönetim sistemleri kurulacaktır.

- Tarımsal faaliyetlerin doğal afetlere karşı sigortalanması ile sektörün sahada kalmasının sağlaması açısından TARSİM iklim değişikliğine uyumda önemli tedbirlerinden biridir. Köy bazlı kuraklık kuru tarım alanlarında uygulanmakta olup farkındalığının artırılması ve parsel bazlı olarak kuraklık sigortasının uygulanması için çalışmalar yapılacaktır.

- Tarım sektöründe iklim değişikliğine uyum ve azaltım konularına ilişkin Ar-Ge çalışmalarının desteklenmesi ve geliştirilmesi sağlanacaktır.

Özetle, Tarım ve Orman bakanlığı çok kapsamlı bir rapor ile iklim değişikliği ile ilgili sorunları büyük ölçüde tespit edildi. Alınması gereken önlemler de belli. Bu önlemlerin kâğıt üzerinde kalmaması ve acilen uygulamaya geçirilmesi şart.