Tarıma 2022'de 25,8 milyar lira destek ödenecek

Cumhurbaşkanlığı 2022 Yıllık Programı, 25 Ekim 2021 tarihli Resmi Gazete'nin Mükerrer sayısında yayınlandı. Programa göre, 2022 yılında tarımsal destekleme bütçesi 2021 yılına göre yüzde 12,5 artış ve 2 milyar 868 milyon lira artışla 25 milyar 834 milyon lira olarak belirlendi.

Programa göre, mazot, hayvancılık, fark ödemesi(prim),tarım sigortaları, tohum ve fidan kullanımı gibi ana kalemlerde artış yapılırken bu yıl en fazla zam gören gübrede destek artışı olmayacak.

Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanan "2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı"na göre, alan bazlı destek miktarında 2021'e göre yüzde 23,8 oranında artış yapılacak. 2020 yılında 5 milyar 21 milyon lira olan alan bazlı destekler 2021 yılında 5 milyar 895 milyon lira oldu. Alan bazlı destekleme için 2022 yılı bütçesinden çiftçilere 7 milyar 300 milyon lira ödenmesi öngörülüyor.

Mazot desteğinde artış var, gübrede yok

Alan bazlı desteklerde en önemli iki kalem mazot ve gübre desteği. Çiftçilerin en çok kullandığı iki girdiden mazotta destek miktarı artırılırken gübrede herhangi bir artış öngörülmüyor. Mazot için çiftçilere 2020 yılında 2 milyar 901 milyon lira destek ödemesi yapılırken, 2021’de yüzde 6.1 düşüşle 2 milyar 724 milyon lira ödeme yapıldı. 2022 yılında ise 3 milyar 107 milyon liralık mazot desteği ödemesi yapılması öngörülüyor.

Gübrede ise aynı dönemde destek artışı olmayacak. 2021 yılında 1 milyar 601 milyon lira olan gübre desteği 2022 yılında binde 1 oranında düşüşle 1 milyar 599 milyon lira destek ödenmesi bekleniyor. Gübre desteğinde artış yapılmamasının temel nedeni bu yılın Mart ayında gübre zamları dikkate alınarak Cumhurbaşkanlığı kararı ile gübre desteğinin yüzde 100 artırılması. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Mart'ta dekara 4 lira gübre desteği ödenen ürünlerde bu desteği 8 liraya, 8 lira olan hububat ürünlerinde ise 16 liraya çıkardıklarını açıklamış ve ödemeler bunun üzerinden yapılmıştı. Bu nedenle 2022 bütçesinden ödenecek 2021 ürünlerine ait gübre desteği artırılmadı.

Fakat gübrede yüzde 150'yi aşan fiyat artışları dikkate alındığında bu desteğin çok yetersiz olduğu ve mutlaka ilave destekler sağlanması gerektiği de açıkça görülüyor.

Fındıkta desteğe devam ÇATAK desteği kaldırıldı

Alan bazlı desteklerden bir başka önemli kalem ise fındıkta dekar başına yapılan ödeme. 2020 yılında toplamda 850 milyon lira olan fındık desteği 2021’de 859 milyon liraya çıkarılmıştı. 2022'de ise 1 milyon liralık artışla 860 milyon lira olarak ödenmesi planlanıyor.

Çevre Amaçlı Tarım Arazilerini Koruma (ÇATAK) desteği ise 2022 bütçe programında yer almadı. 2020 yılında ÇATAK desteği kapsamında 150 milyon lira ödenmiş, 2021'de ise 7 milyon liralık destek öngörülmüştü. 2022'de işse bu destek için bütçeye herhangi bir ödenek konulmadı.

Fark ödemesi 405 milyon lira artacak

Programdaki verilere göre, fark ödemesi (çiftçilerin deyimi ile prim desteği) 405 milyon liralık artışla 5 milyar 70 milyon liradan 5 milyar 475 milyon liraya çıkarılıyor. Toplam 17 üründe verilen fark ödemesi desteğinin önemli bölümü hububat ve bakliyat ürünlerine ödeniyor. Hububat ve bakliyat ürünlerinde destek miktarı 2021'e göre yüzde 7 artırılmasına rağmen 2020 yılı ödemesinin gerisinde kalması da dikkat çekiyor. Hububat ve bakliyat ürünlerine 2020'de 1 milyar 955 milyon lira destek ödemesi yapılırken 2021'de bu destek 1 milyar 752 milyon liraya düştü. 2022'de öngörülen destek miktarı ise 1 milyar 874 milyon lira.

Kütlü pamuk, zeytinyağı, dane zeytin, ayçiçeği, soya fasulyesi, kanola, aspir ve dane mısıra verilen destek miktarı ise bu yıla göre yüzde 9 oranında artış öngörülüyor. Buna göre 2020 yılında bu ürünlere verilen destek miktarı 3 milyar 235 milyon lira iken 2021’de 3 milyar 129 milyon liraya düşürüldü. 2022'de ise 3 milyar 411 milyon lira ödeme yapılması planlanıyor.

Çay destekleme primi ise 1 milyon liralık artışla 189 milyon liradan 190 milyon liraya çıkarıldı.

Desteklerde hayvancılığın payı düşüyor

Cumhurbaşkanlığı 2022 Yıllık Programı'na göre, hayvancılık destekleri 2021 yılına göre yüzde 3,4 artışla 7 milyar 620 milyon liraya çıkarılıyor. Ancak, bu artışa rağmen destek miktarı 2020 yılında ödenen 7 milyar 857 milyon liralık desteğin altında kalacak.

Hayvancılık desteklerinin toplam destekler içerisindeki payı da azalmaya devam ediyor. 2020 yılında toplam destekler içerisinde yüzde 35,8 paya sahip olan hayvancılık destekleri 2021'de yüzde 32,1!e inerken 2022'de yüzde 29,5'e gerilemiş olacak.

Tarım sigortaları desteği 674 milyon lira artacak

2022 tarımsal destekleme bütçesinde en büyük artış tarım sigortaları desteğinde yapıldı. Kuraklık ve ani hava değişimi nedeniyle artan zararları telafi etmek için tarım sigortaları desteğinin artacağını Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli daha önce açıklamıştı. 2020 yılında toplamda 1 milyar 473 milyon lira olan tarım sigortaları desteği 2021’de 1 milyar 250 milyon liraya düşürüldü. 2022 bütçesinden ise 1 milyar 924 milyon lira destek ödemesi öngörülüyor.

Sertifikalı tohum ve fidan desteği yüzde 8 artacak

2021'de önceki yıla göre yüzde 50 artırılan sertifikalı tohum ve fidan desteği 2022’de yüzde 8 oranında artacak. Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı'na göre, 2020 yılında 258 milyon lira olan sertifikalı tohum ve fidan kullanım desteği kapsamında 2021'de 387 milyon lira ödeme yapılması öngörüldü. 2022 yılında ise bu destek 418 milyon liraya çıkarılıyor.

Özetle, 2021 yılında ürün bazında yapılacak destekler henüz açıklanmadı. Ana kalemler itibariyle yapılacak destek ödemeleri bütçesi belirlenmiş oldu. Bu bütçeye göre daha ayrıntılı destek miktarları belirlenerek açıklanacak. Yapılan yüzde 12,5 oranındaki destek artışı çok yetersiz. Pandemi sürecinde tarıma daha fazla destek verilmesi gerekiyor.

Yıllık Programda "Tarım Destekleri ve Piyasa Düzenlemeleri" değerlendirmesi

Bitkisel üretimde destekler, Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli çerçevesinde ilçe düzeyinde belirlenen ürün listeleri esas alınarak uygulanmaktadır. Hayvancılıkta il ve bölge bazında ayrıştırılmış bir destekleme modeline geçiş yapılmış ve bölgesel kalkınma projelerinin uygulandığı yörelere özgü destekler artırılmıştır. Su ürünlerinde ise kayıt dişiliğin önlenmesi ve verimliliğin artırılmasına yönelik destekleme uygulamalarına devam edilmektedir.

Tarımsal Destekleme Bütçesi 2020 yılında, On Birinci Kalkınma Planı hedefleriyle uyumlu olarak bir önceki yıla göre yüzde 29,4 oranında artırılmış ve 21,95 milyar TL'ye ulaşmıştır. 2021 yılında yüzde 4,7 artarak 22,97 milyar TL olarak gerçekleşmesi öngörülen destekleme bütçesinin 2022 yılında ise bir önceki yıla göre yüzde 12,5 artışla 25,83 milyar TL'ye yükseltilmesi planlanmaktadır.

Alan bazlı destekler arasında olan mazot desteği ile arz açığı bulunan ürünlere yapılan fark ödemesi ve hayvancılık destekleri 2022 yılında bütçelerinde en fazla artış öngörülen destek kalemleri olmuştur.

Tarım, ormancılık, su ürünleri ve gıda eğitimi veren meslek yüksekokulları veya fakültelerden mezun olanların mahallinde uygulayacağı bitkisel üretim, hayvancılık, su ürünleri, yöresel tarım ürünleri, tıbbi ve aromatik bitki üretimi ile bu ürünlerin işlenmesi, depolanması ve paketlenmesine yönelik girişimlere hibe desteği verilmesi amacıyla Kırsal Kalkınma Destekleri Kapsamında Kırsal Kalkınmada Uzman Ellerin Desteklenmesine İlişkin Cumhurbaşkanı Kararı 02/06/2021 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

Tarımsal desteklemelerde etkinliğin sağlanması için desteklerin havza, ürün ve su kısıtı temelinde farklılaştırılarak bunların idare ve kontrolünün alan bazlı yapılmasına, çeşitli kurumlar tarafından uygulanan farklı destek programları arasında tamamlayıcılığın sağlanmasına, üretici veya işletmelerin gelir seviyelerinin desteklemelerde dikkate alınmasına öncelik verilmektedir.

Tarımsal destekleme sisteminde; desteklenecek ürünler ve destekleme birim tutarlarının kurulacak bir sistemle düzenli olarak yapılacak etki analizlerinin sonuçlarına göre her yıl yeniden belirlenmesine, hayvancılık ve meyvecilik için ise uzun dönemli destekleme modelinin belirlenmesine, Kırsal Kalkınma Planı doğrultusunda ticari işletmeciliği destekleyecek tarımsal ve kırsal kalkınma yardımlarının önceliklendirilmesine yönelik çalışmalar sürdürülmektedir.

Tarımsal destekleme bütçesinin dağılımı 

Kaynak: Tarım ve Orman Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı

1. 2020 yılında ilgili kurum bütçesi kesin hesap verileridir,
2. Gerçekleşme Tahmini
3. Program
4. Organik Tarım, İyi Tarım, Toprak Analizi, Beş Dekar Altındaki Küçük İşletme, Geleneksel Zeytin Bahçelerinin Rehabilitasyonu, Organik Organomineral Gübre desteğini kapsamaktadır.
5. Kütlü pamuk, zeytinyağı, dane zeytin, ayçiçeği, soya fasulyesi, kanola, aspir ve dane mısıra verilmektedir,
6. Bütçe tutarının 2020 yılında 404 milyon TL'si, 2021 yılında 450 milyon TL'si ve 2022 yılında 550 milyon TL'si Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu hibe karşılığıdır.