Tarım ürünlerimizin markalaşması - 1
Mini bir yazı dizisine başlamak istiyorum. Türkiye coğrafi konumu, iklim çeşitliliği ve tarımsal potansiyeli sayesinde birçok tarım ürününde dünyada önde gelen ülkeler arasında yer almaktadır. Ancak dünyada önde gelen üretici olmamıza rağmen markalaşma sorunu, Türkiye için daha katma değerli ürünleri ihracatını yapmamızın önündeki en büyük engellerden biridir.
Önce Türkiye’nin dünya çapında lider üretici arasında olduğu bazı tarım ürünlerini inceleyelim:
1. Fındık
Türkiye, dünya fındık üretiminin yaklaşık %70’ini karşılayarak, açık ara lider konumdadır. Özellikle Karadeniz bölgesinde yoğun üretim yapılmaktadır. Türkiye'nin yıllık fındık üretim kapasitesi, hava koşulları ve tarımsal faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermekle birlikte, genellikle 700.000-800.000 ton arasında değişmektedir. Türkiye, dünya fındık ihracatında liderdir, her yıl yaklaşık 350.000-500.000 ton fındık ihraç edilir. Ancak ihraç edilen fındıkların büyük bir kısmı işlenmeden veya kısmen işlenmiş (örneğin kavrulmuş ya da kırılmış) şekilde ihraç edilmektedir. Özellikle Avrupa pazarında (Almanya ve İtalya gibi) bu fındıklar çikolata ve tatlı sektöründe işlenir.
2. Kiraz
Türkiye, dünya kiraz üretiminde ilk sırada yer alır, yıllık üretim miktarı yaklaşık 700.000-900.000 ton arasında değişmektedir. İç Anadolu ve Ege bölgeleri bu üretimin başlıca merkezleridir. Türkiye'nin yıllık kiraz ihracatı yaklaşık 200.000-300.000 ton civarındadır, ancak genellikle taze ve dökme olarak ihraç edilir. Ancak son yıllarda Türkiye'de paketleme ve markalaşma çabaları artmış, Avrupa pazarında yüksek kaliteli Türk kirazları tercih edilmeye başlanmıştır.
3. Kayısı
Malatya kayısısıyla bilinen Türkiye, dünya kayısı üretiminde liderdir. Hem taze hem de kuru kayısı üretiminde öncüdür. Türkiye'nin yıllık kayısı üretimi yaklaşık 750.000-900.000 ton civarındadır. Türkiye’nin yıllık kuru kayısı ihracatı yaklaşık 100.000 ton civarındadır. Bu ürünlerin büyük çoğunluğu ambalajlı ve işlenmiş şekilde ihraç edilmektedir. Özellikle Malatya kayısısı gibi coğrafi işaret tesciline sahip ürünler, markalı olarak pazarlanır.
4. İncir
Türkiye, özellikle Aydın ve çevresinde yetiştirilen incir üretimiyle dünyada birinci sıradadır. Özellikle kuru incir üretimiyle tanınır. Türkiye’nin yıllık incir üretimi yaklaşık 320.000-350.000 ton civarındadır. Türkiye’nin yıllık kuru incir ihracatı yaklaşık 70.000 ton civarındadır. Taze incir ihracatı ise daha sınırlıdır, yıllık ortalama 10.000-15.000 ton arasında değişir.
5. Karpuz
Türkiye, dünya karpuz üretiminde Çin'in ardından ikinci sıradadır. Özellikle Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yoğun üretim yapılır. Yıllık karpuz üretimi yaklaşık 3,5-4 milyon ton civarındadır. Türkiye’nin yıllık karpuz ihracatı 40.000-60.000 ton arasında değişmektedir. İhracatın toplam üretime oranı düşüktür, çünkü karpuzun büyük kısmı iç pazarda tüketilmektedir.
6. Antepfıstığı
Türkiye, özellikle Gaziantep ve Şanlıurfa çevresinde yetiştirilen antepfıstığı üretiminde dünyada İran ve ABD'nin ardından ilk üçte yer almaktadır. Yıllık üretim miktarı, fıstık ağaçlarının "Var yılı" ve "Yok yılı" döngüsüne bağlı olarak 80.000-300.000 ton arasında değişmektedir. "Var yılı": Ağaçların yoğun ürün verdiği dönem (yaklaşık 250.000-300.000 ton). "Yok yılı": Daha az ürün alınan dönem (yaklaşık 80.000-100.000 ton). Türkiye’nin Antep fıstığı ihracatı yıllık yaklaşık 15.000-25.000 ton arasında değişmektedir.
7. Zeytin ve Zeytinyağı
Türkiye, zeytin üretiminde İspanya, İtalya ve Yunanistan’ın ardından dünyada ilk beş içerisindedir. Özellikle Ege bölgesi bu üretimin merkezidir. Türkiye’nin yıllık zeytin üretimi, 1.5-2.5milyon ton arasında değişmektedir. Bu üretim, sofralık zeytin ve yağlık zeytin olarak iki kategoriye ayrılır: Sofralık zeytin: Yıllık yaklaşık 400.000-500.000 ton üretilir. Yağlık zeytin: Yıllık yaklaşık 1-2 milyon ton yağ üretimine yönlendirilir. Türkiye, toplam zeytin ağacı varlığı açısından dünyada ilk üç arasındadır. Türkiye’nin yıllık zeytinyağı üretimi, 200.000-400.000 ton arasında değişir. "Var yılı" ve "yok yılı" döngüsü nedeniyle üretimde yıllar arasında büyük dalgalanmalar yaşanır. Türkiye’nin sofralık zeytin ihracatı yıllık yaklaşık 100.000-150.000 ton civarındadır. Türkiye’nin zeytinyağı ihracatı yıllık 60.000-120.000 ton arasında değişmektedir. Zeytin ve zeytinyağının bir kısmı ambalajlı ve markalı olarak ihraç edilse de dökme yağ ihracatı da hala yaygındır. Bu, Türk zeytinyağının İspanya ve İtalya gibi ülkelerde işlenip başka markalar altında satılmasına neden olmaktadır.
8. Buğday ve Un Ürünleri
Türkiye, buğday üretiminde dünya sıralamasında üst sıralarda yer almasa da un ve unlu mamuller ihracatında lider ülkelerden biridir. Türkiye’nin yıllık buğday üretimi yaklaşık 18-22 milyon ton civarındadır. Türkiye, dünya un ihracatında birinci sıradadır. Yıllık un ihracatı miktarı: 3,5-4 milyon ton civarındadır.
9. Pamuk
Türkiye, dünya pamuk üretiminde ilk beş üretici arasında yer alır. Özellikle Güneydoğu Anadolu ve Çukurova bölgelerinde yetiştirilmektedir. Türkiye’nin yıllık pamuk üretimi yaklaşık 700.000-850.000 ton kütlü pamuk (çiğitli pamuk) seviyesindedir. Bunun yaklaşık 350.000-450.000 tonu lif pamuk (işlenmiş, elyaf) olarak ayrılır. Türkiye’nin yıllık lif pamuk ihracatı yaklaşık 10.000-20.000 ton seviyesindedir.
10. Üzüm ve Ayva
Türkiye, dünya kuru üzüm üretiminde lider ülkedir ve yıllık üretimi yaklaşık 300.000-350.000 ton civarındadır. Yıllık kuru üzüm ihracatı 200.000-250.000 ton civarındadır. Yıllık ayva üretimi 800.000-1 milyon ton civarındadır. Yıllık ayva ihracatı yaklaşık 20.000-30.000 ton civarındadır. Kuru üzüm ve ayva ihracatında işlenmiş ve ambalajlı ürün oranı daha yüksektir. Ancak markalaşma çalışmaları daha sınırlıdır.
Bu ürünlerin yanı sıra Türkiye, domates, biber, tütün ve ayçiçeği gibi ürünlerde de önemli bir üretici ve ihracatçıdır. Türkiye'nin tarımsal başarıları hem iç tüketimi karşılamak hem de dünya pazarında rekabetçi bir konuma sahip olmak açısından büyük önem taşımaktadır.
Türkiye'nin ihracatında, tarımsal ürünler genellikle işlenmiş, ambalajlı ve markalı olarak ihraç edilse de önemli bir kısmı dökme veya ham ürün olarak da yurt dışına satılmaktadır.
Türkiye’nin tarım sektöründe markalaşma konusunda karşılaştığı çeşitli sorunlar, hem yerel üretimin katma değerini artırmada hem de uluslararası pazarda rekabetçi olma noktasında zorluklara neden olmaktadır. Bu sorunlar, genellikle üretimden tüketime kadar olan tüm aşamaları etkilemektedir.
Gelecek haftaki yazımda Türkiye'nin tarım ürünlerinde markalaşmadaki başlıca sorunların neler olduğunu ve çözüm önerilerini irdelemeye çalışacağım.
Kaynakça
haberler.com/politika/turkiye-tarim-uretiminde-dunya-birincisi-17395566-haberi/">https://www.haberler.com/politika/turkiye-tarim-uretiminde-dunya-birincisi-17395566-haberi/)
ekonomi/turkiye-6-tarim-urununun-uretiminde-dunya-lideri-haberi-747043">https://www.ekonomim.com/ekonomi/turkiye-6-tarim-urununun-uretiminde-dunya-lideri-haberi-747043).