Takım harcama limiti mi, olmayan paranın harcama limiti mi?

Süper Lig 2020-21 dönemi takım harcama limitleri belirlendi. Federasyonca tanımlanan bu limitlerden bazı kulüplerimiz memnun değiller. Onlar daha fazla para harcayabilme olanağı sağlayacak limitler istiyor. 2020-21 sezonu için 21 Süper Lig kulübüne tanımlanan toplam takım harcama limiti %30 aşım yapma hakkıyla birlikte 3.3 milyar TL’ye ulaştı. Bu tutar bir önceki yılın harcama limitlerine göre % 6.78’lik bir artışa karşılık geliyor. Geçen dönemde 18 süper Lig kulübüne toplam tutar 3.1 milyar TL takım harcama limiti belirlenmişti. Aslında bu sezon Süper Lig’de 18 takım yerine 21 takımın yer alıyor olması nedeniyle bu limit tutarı artmış görünüyor. Bu sene Süper Lig’de oynayan üç takıma (Hatayspor, Erzurumspor ve Karagümrük) tanımlanan harcama limitleri toplamı 317,9 milyon TL’yi indirdiğimizde, gerçekte bu dönem kulüplere verilen takım harcama limitleri geçen döneme göre %3,45 azalmış durumda.

2020-21 dönemi harcama limitinde aslan payı dört takıma gidiyor!

Tablo 1’den de görülebileceği üzere 2020-21 dönemi 21 takıma verilen harcama limitleri toplamı %30 aşım payı ile birlikte 3.3 milyar TL’ye ulaşıyor. Süper Lig ekiplerine son üç dönemde tanımlanan harcama limitleri toplamı ise 9 milyar 483 milyon 620 bin 672 TL oldu.

Federasyon tarafından, kulüplerin finansal tablolarına göre belirlenen bu harcama tutarlarının %45’inin dört takıma (Galatasaray, Beşiktaş, Fenerbahçe ve Başakşehirspor’a) bloke edildiğini görüyoruz. 2020-21 dönemi için bu takımlara tanımlanan toplam limit tutarı

1 milyar 527 milyon 299 bin 690 TL iken, son üç dönemde söz konusu takımlara 4 milyar 273 milyon 992 bin 478 TL harcama yetkisi verildi.

2020-21 döneminde diğer 17 takıma verilen harcama limitleri toplamı ise 2 milyar 110 milyon 979 bin 744 TL oldu.

Geçmiş üç dönemde ligin diğer 14 takımına verilen toplam harcama limiti de 5 milyar 209 milyon 628 bin 194 TL olarak gerçekleşti. Bu tutar, son üç yılın toplam takım harcama limitlerinin %55’ini oluşturuyor.

Tablo: 1- Süper Lig takımlarının son üç dönem takım harcama limitleri gelişimi

Son üç yılda takımlara verilen harcama limiti 9.5 milyar TL'ye ulaştı

Son üç dönemdir Türk futbolunda ekonomik, finansal ve sportif anlamda işler yolunda gitmezken, kulüpler mevcut yapılandırılmış borçlarını bile vadesinde ödeyemedikleri için ikinci kez yapılandırırlarken, harcamalar tarafında Süper lig takımları hız kesmeden harcama yapmaya devam etti.

Federasyonun verilerinden derleyerek oluşturduğumuz 1 no.lu tabloya göre, son üç dönemde takımlara bütçelenen harcama limitleri 9.5 milyara ulaşıyor. Bir başka ifadeyle kulüpler son üç dönemde 9.5 milyar TL’ye yakın bir gider yaptılar. Yani, bugünkü toplam futbol gelirlerimizin neredeyse 3 katına yakın bir tutarı harcadılar ya da harcamaya devam ediyorlar.

Takım harcama limitinin ilk dönemi olan 2019’da kulüplere tanımlanan tutar 2.735 milyon TL iken, bu tutar son üç dönemde %21,37 artarak 3.320 milyon TL’ye ulaştı. Bu dönemde Türk futbolunun gelirleri ekonomik konjonktürdeki olumsuzlukların yanı sıra, pandeminin de neden olduğu gelir kayıplarıyla birleşince %30 daralarak, 3,2 milyar TL’ye kadar geriledi. Başta banka kredileri olmak üzere tüm kulüp borçları da yine son üç yılda %40 artarak 17 milyar TL’ye ulaştı.

Tablo- 2’den de görülebileceği üzere, son üç dönemde Süper Lig ekiplerine tanımlanan THL bu dönemde % 4,03 artış kaydetmiştir. Takım başına ortalama harcama limitleri tabloda dönemsel olarak gösterilmektedir. 2019’da takım başına ortalama harcama limiti 151,9 milyon TL iken, 2019-20 sezonunda 172,7 milyon TL ve 2020-21 sezonu için de 158.1 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Son üç dönemin ortalama harcama limiti de 451,6 milyon TL olmuştur.(1)

Tablo 2- Son Üç Dönemde Takım Başına Ortalama THL Gelişimi (TL)

Transfere kulüpler parayı nereden, nasıl buluyorlar?

Hüseyin Özkök, “Takım Harcama Masalı” başlıklı yazısında takımlarımızın 2021 Kış döneminde yaptıkları 152 transfere toplam 288 milyon TL harcama yaptıklarını ifade ediyor.

Yukarıda da detaylarıyla anlatılan mali durumları ortadayken, borç batağındaki kulüplerin 1 Şubat 2021 itibarıyla kış transferlerine ödedikleri paralar adeta parmak ısırtıyor.

Özkök’ün belirttiğine göre, “Geçen yıl ara transfer döneminde Süper Lig’de 122 transfer yapılırken, bu yıl bu sayı 152. Yani % 25’lik bir artış söz konusu. Harcanan para ise 251 milyon TL’den (38 milyon Euro 6,61 kurdan) 288 milyona (33 milyon Euro 8,75 kurdan) çıkmış. Ancak Euro bazında ise bir düşüş söz konusu. Ama tabi bu düşüşün aldatıcı olduğunu da söylemek gerek.”

Peki, diğer liglerde transferler nasıl geçti? Bir de ona bakalım.

- Premier Lig, 2020’de 86 transfer için 242,6 milyon Euro harcarken, 2021’de 45 transfer için % 64 daha az bir tutarda, 86,8 Milyon Euro
harcama yapmıştır.

- La Liga, 2020 72 transfere 151,2 milyon Euro harcama yaparken,
2021’de 39 Transfere, % 86 daha az bir tutarda, 21,2 Milyon Euro
harcama yapmıştır.

- Serie A, 2020’de 170 transfere 215,6 milyon Euro ödeme yaparken,
2021’de 105 transfer için % 64 daha az bir tutarda, 77,7 milyon Euro harcama yapmıştır.
- Bundesliga, 2020’de 43 transfere 196,8 milyon Euro harcama yaparken, 2021’de 29 transfer için % 75 daha az bir tutarda, 48,6 milyon Euro harcama yapmıştır.

- Lig 1, 2020’de 50 transfer için 124,25 milyon Euro harcama yapılırken,
2021’de 25 transfere % 77 daha az bir tutarda, 29 milyon Euro harcamıştır.

Hüseyin Özkök’ün derlediği bilgiler ortaya koyuyor ki, Süper Lig kulüpleri kış dönemi ara transferinde, lokal para bazında Merkez Ligler’in üzerinde transfer harcaması gerçekleştirmiştir. Oyuncu sayısı olarak ta, Süper Lig ekipleri gerçekleştirdikleri 152 oyuncu transferiyle, İtalyan Seri,e-A hariç, 4 merkez ligin (İspanya, İngiltere, Almanya ve Fransa) toplamından (138) daha fazla futbolcu transferi yapmıştır.

Tabi ki, burada sorulması gereken soru şudur: Süper Lig kulüpleri bu transfer için gerekli ve yeterli kaynağı nereden ve nasıl buldular? Oysa bu ekipler, vadesi gelen borçlarını ödeyemedikleri için, Ziraat bankası aracılığıyla ikinci kez borç yapılandırmaya gittiler. Ne yazık ki, bu soruya anlamlı bir yanıt vermek çok mümkün görünmüyor. İşin daha enteresanı ise, takım harcama limitlerini (THL) sıkı takip edeceğini ifade eden Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) bu konuyu es geçebiliyor. Her ne kadar bu tutarlar, THL içinde değerlendiriliyor olsa da, TFF’nin bu transferler için sıkı bir şekilde bütçe sorgulaması 

yapması gerekirdi. Kulüpler transfer yapabilecek bütçeleri nasıl buluyorlar? TFF bu konuya odaklanmalı.

Sorular…Sorular…

Aslında futbol otoritesine ve kulüplere şu soruları sormamız gerekiyor:

1.Borçlarını döndüremeyen, faaliyet giderlerini bile karşılayabilecek gelir yaratamayan, zararları gelirlerinin üzerine çıkmış, özkaynakları negatife dönmüş, finansal kriz sarmalındaki Türk kulüpleri, kendilerine tanımlanan ya da bloke edilmiş bulunan limitleri harcayabilecek kaynağı nereden ve nasıl bulacaklar?

2. Futbol federasyonunun belirlediği limitlerin ne kadarlık kısımları kulüplerce harcanıyor?

3. Futbol otoritesi bu model ile kulüpleri finansal disipline sevk edip mali yapılarını düzeltebilecek mi?

4. Futbol otoritesi bu limitleri belirlerken, kulüplerin finansal tablolarını kendi web sayfasında yayınlayacak şeffaflığı gösterebilecek mi?

5. Futbol otoritesi bu uygulama ile kulüpleri mali disipline mi yönlendiriyor yoksa onlara harcama cesareti mi veriyor?

Kısacası, yukarıdaki sorulara verilecek tatmin edici ve net yanıtlar, sistemin şeffaflaşmasına olanak sağlayabilecektir.

Dipnot:

(1) Bu tablodaki veriler TFF web sayfasında yer alan bilgilerden oluşturulmuştur.