Tahminlere virüs revizyonu gerekiyor

Coronovirus salgını sınırları aşıp küresel “pandemic”e dönüşür mü bilmiyoruz ama Çin’i ve bölge ekonomisini etkilemeye başladı. Havayolları uçuşları kıstı, turistler planlarını iptal etti; araba üreticileri olağanüstü üretim moduna geçtiler, çalışanlarını ülke dışına çıkarmaya başladılar. Bundan sonrası için tahminler farklı ama doğrusu geçmişe, mesela SARS vakasına bakmak. SARS 2002 Kasım’da başlamış ve 800 kişinin ölümüne yol açmıştı. Yol açtığı gelir kaybı 40 milyar dolardı; küresel büyümeyi 0.1 puan aşağı çekmişti. En büyük etki güneydoğu Asya’da gözlenmişti. Bölgeye seyahat edenlerin sayısı yüzde 70, otel doluluk oranları yüzde 60 azalmıştı. Tüm borsalar etkilenmişti. Mesela S&P 500 yüzde 12.8 gerilemişti. Şimdi de benzer etkilerin yaşanması beklenebilir. Özellikle Tayland, Singapur ve Japonya gibi Çin ile yoğun ilişkide olanlar etkiyi fazlasıyla hissedecekler. Mesela, geçen yıl 10 milyondan fazla Çin’li Tayland’a gitmiş, 17 milyar dolar harcamış. Türkiye’ye gelen ise 500,000 dolayında. Türkiye Çin’in önemli bir ticaret partneri değil ama Çin Türkiye için çok önemli. 2018’de 20.7 milyar dolar ile toplam ithalatın yüzde 10’unu Çin’den yapmışız. İkinci büyük tedarikçimiz. Havayollarımızın Çin’de birçok noktaya seferleri var. İşadamları karşılıklı gidip geliyor. Yani Çin’in derdi bizim de derdimiz.

Coronovirüs’ün şu ana kadar SARS’a göre daha hafif seyrettiği ve etkinin SARS boyutuna varmayabileceği iyimserliği var. Ama olur da varırsa 2003’e göre ekonomik etkinin daha ağır olmasına yol açacak farklılıklar var. Çin 2002’de 1.5 trilyon dolarlık bir ekonomiydi, bugün 14 trilyonu aştı. Yani küresel ağırlığı daha fazla. Sadece yakın komşularını değil, uzakları da etkileyecek. Aynı şekilde o zaman 295 milyarlık ithalatı vardı, şimdi 2.1 trilyon dolar. Yani 2002’ye göre 10 kat daha çok mal alıyor. Global ekonomiye daha entegre bir Çin var bugün. Eğer böyle giderse dünyanın fabrikası Çin alımlarını azaltır, hatta ABD’ye taahhüt ettiği ithalatı bile yapamayabilir.

SARS vakasında Çin hisseleri 5 ay içinde toparlamıştı. Bu vakada da piyasalardaki etki birkaç ayda tersine dönecek, kayıplar telafi edilecektir. Mayıs itibariyle Coronovirüs unutulmuş bile olabilir. Ama 2020 ekonomi göstergelerinde kalıcı etki görülecektir. Tahminler buna göre revize edilmelidir.