Starlink ve Türkiye
Naci İris
Elektrik Yüksek Müh. & İşletme Bilim Uzmanı
Elon Musk’ın uydu interneti Starlink için zaman zaman çok ilginç sorular geliyor. Tabii tüm soruların cevabını bir makalede vermek pek mümkün değil.
En azından bir ucundan başlayalım.
Bilindiği üzere SpaceX şirketine ait Starlink uydu internet hizmeti, yörüngedeki uydular vasıtasıyla yüksek hızlı internet sunuyor. Uzay teknolojileri şirketi SpaceX tarafından uydu interneti erişimi sağlamak üzere inşa edilmiş bir uydu internet kümesi olan Starlink, yer istasyonları ile birlikte çalışan ve seri olarak üretilen binlerce küçük uydudan oluşuyor. Alçak Dünya yörüngesine konumlanan bu uydularla iletişim bir alıcı aracılığıyla gerçekleştiriliyor.
Starlink’in ilk girişimine geçen yıl Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinde 7,4 büyüklüğünde meydana gelen deprem sonrasında ülke olarak muhatap olduk. Dönemin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, “4. seviye uluslararası alarmdayız” açıklamasında bulunduğunda SpaceX CEO’su Elon Musk Starlink açıklama yaptı. O tarihte Starlink hizmeti resmi olarak Türkiye’de hizmet vermemekte ve 2023 yılında ülkemize gelmesi beklenmiyordu. Musk’ınTwitter (X) sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada “Starlink henüz Türk hükümeti tarafından onaylanmadı. Onaylanır onaylanmaz gönderebiliriz” ifadelerini kullandı.
Felaket anında iletişimin sürdürülmesi için Türkiye’deki tüm operatörler gerekli aksiyonu aldı; bölgedeki herkese ücretsiz konuşma, SMS ve internet tanımlandı. Operatörler mobil baz istasyonlarıyla bölgede kapasite artırımına gitti.
Bloomberg’e göre, üst düzey bir yetkili, Türksat’ın uydu kapasitesinin yeterli olduğunu söyleyerek Musk’ın teklifini geri çevirdi.
Öte yandan Starlink hizmeti için tek seferlik minimum 600 dolar değerindeki donanım yatırımından sonra minimum aylık 90 dolar abonelikle hizmete erişilebiliyor. Bu dip fiyatlar, ev tipi sabit kullanım için veriliyor. Daha yüksek hız, bant genişliği veya mobilite gibi ihtiyaçlar gerekiyorsa hem donanım hem de abonelik ücretleri yükseliyor.
2023 yılı Eylül ayında Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Dr. Ömer Fatih Sayan’ın, paylaşmış olduğu bir tweetindeStarlink'inTürkiye’de faaliyet gösterebilmesi için adımların atıldığını aktarmıştı. Bu süreçte BTK ile SpaceX yetkililerinin gerçekleştirdiği toplantı yapılmıştı. Aynı zaman diliminde Elon Musk ve Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan görüşmesinden sonra gerçekleşmişti.
Bakan Yardımcısı Sayan’ın yaptığı açıklamada, alçak yörünge uydu hizmeti sunan Starlink’in Türkiye’de de faaliyette bulunmak için BTK’ya başvuruda bulunduklarını belirtti. Sayan, “Bu taleplerine istinaden, bugün Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumumuzda SpaceX yetkilileri ile verimli bir toplantı gerçekleştirdik. Toplantı neticesinde; 25 Eylül günü uydu hizmetleriyle ilgili paydaşlarımız başta olmak üzere tüm haberleşme sektörümüz ve kamuoyu görüşlerini alacağız” ifadelerini kullanmıştı. BTK’nın paydaşlarıyla Türkiye’deki tüm haberleşme sektörü ve kamuoyunun görüşleri alınacak. Bu toplantı sonrasında ise BTK, Starlink’in Türkiye macerasını değerlendirecek. Eğer BTK, Starlink’in Türkiye’de faaliyet göstermesi konusunda bir engel tespit etmezse gerekli lisanslama ve izinler sağlanacak. Ancak şimdilik Starlink’in Türkiye’de faaliyette bulunup bulunmayacağı kesin değil, sadece süreç olumlu bir şekilde ilerlediği ifade ediliyor.
Hâlihazırda ABD ve Kanada’nın büyük kısmı Starlink kapsama alanına giriyor. Benzer şekilde Avrupa ve teknik olarak Türkiye’de de Starlink hizmeti sunulmasının önünde teknik bir engel yok.
Elon Musk’ın uydudan internet şirketi Starlink, Türkiye’de hizmet vermek için resmi görüşmeleri devam ederken Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanı Ali Taha Koç, Starlink’in Türkiye başvurusu ve Türkiye’nin Starlink benzeri alçak yörünge uydu sistemi planı hakkında önemli açıklamaları oldu. Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanı Koç, “Hem Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) hem de diğer kurumlarımız Starlink'in Türkiye'de nasıl regüle edilmesi gerektiği ve hangi şartlarla Türkiye'ye giriş yapması gerektiği konusunda çalışmalarını yaptı. Bu çalışmalarımız Starlink ekibine bildirildi." dedi. Ayrıca "Uyduların birbirine zarar vermemesi gerekiyor. Uydu iletişimde beraber çalışabilmek çok önemli. Onun için belli testler yapılacak. Sonrasında takvimi kendileri belirlerler. (Starlink) Bu tür şirketler dünyanın 92 ülkesinde oldukları için global olarak her yerde kapsama olmasını istiyorlar. Tabii bu işler devam ettikten sonra da başka yatırımlar yapmayı da düşünüyorlar." dedi. Diğer yandan Koç, Türkiye'nin kendi alçak yörünge uydu sistemini yerli olarak kurma projesini duyurdu. “Ülkeler, kendi alçak yörüngeli sistemlerini kurmak yönünde çalışmalarına devam ediyor. Mesela Güney Kore önce lisansı verdi, sonra devlet olarak kendi alçak yörünge sistemlerini kurmak için çalışmalara başladı. Starlink şu anda tek. Biz nasıl Türksat ile yüksek yörüngede varsak alçak yörüngede de olmamız lazım. Türkiye olarak bu alana yatırım yapıp projeler geliştireceğiz." dedi.
Diğer yandan Elon Musk, Türkiye’deki faaliyetlerini büyütmeye devam ediyor. Tesla Model Y’nin ülkemizde ciddi bir rağbet görmesinin yanında tüketiciler uydu tabanlı internet hizmeti Starlink için de heyecanlı bir bekleyiş içindeydi. Elon Musk ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan arasında yapılan görüşmeden günler sonra Aralık 2020’den beri faaliyette olan “Starlink Türkiye” isimli şirketinin CEO’luk görevi Tesla Türkiye’nin CEO’su Kemal Geçer’e verildi. Geçer, Tesla’daki görevinden önce de Lufthansa Hava Yolları’nın genel müdürüydü.
Starlink Türkiye için belirsizlikler devam etse de gelişmeler gösteriyor ki netleşme için çok fazla beklenmeyecek.