Stagflasyon sanıyorduk meğer slumpflasyon gelmiş
Şu enflasyon denen illet, dilimizi de bozdu, Türkçemize de girdi, yığınca çeşidini konuşur olduk. Enflasyon, fiyat artışı hızı… Bunu Rahmetli Turgut Özal’ın ifadesiyle, “hayat pahalılığı” tanımlamasına taşıdık. Enflasyon fiyat artış hızı ise, hayat pahalılığı da fiyatların tırmanıp kaldığı yerin adı olmalıydı.
Ancak burada durmadık, stagflasyon denen illetten bahseder olduk. Efendim, bir ekonomide yavaş büyüme, yüksek işsizlik ve artan fiyatların aynı anda bulunmasına bu adı taktık. Tıpkı üçü bir arada içecek reklamı gibi; durgunluk, zamlar ve işsizlik, ortaklaşa sahne almış oluyordu. Nitekim aldı da…
Enflasyon içinde küçülme belası
Fakat bir de ne görelim, ikinci çeyrek büyüme rakamları geldi... Büyümeden geriye sarmaya başlamışız. Yetmezmiş gibi sanayide küçülmüşüz bile… Türkiye, üreterek ve ürettiğini satarak var olabilen bir ülke ve enflasyon içinde küçülme belası gelmiş bizi bulmuş, adı da slumplfasyon olmuş.
Enflasyondan kurtulmak için akıllı ulusların yaptıkları belli. Biz de daha önce yaptık ve bu illetten kurtulduk. Sonrasında heterodoks belasına bulaştırdılar, “çok nass faiz usandırır” dedik ama dinletemedik. Bugün geldiğimiz noktada bir yandan enflasyon ve diğer yandan küçülmeyi yaşıyoruz.
İKİ SORU İKİ CEVAP / Flasyonlara dair…
Stagflasyonun zararı nedir?
İşsizlik, sosyal sorun olmaya evirilebilen en kritik ekonomik zaaftır. Eğer bir ülkede enflasyon ortamında durgunluk yaşanıyorsa, işyerleri kapanıyor, iflaslar artıyor, işsizlik tırmanıyor demektir. Tedbir alınmaz ise enflasyonla mücadelenin ödenmesi gereken bedeli ağırlaşır, iktidarı da devirebilir.
Slumpflasyonun zararı nedir?
Hele ki enflasyon ortamında ekonomi küçülmeye başlamışsa, bunun sonu hayra alamet değildir. Tıpkı KOAH (geri döndürülemez akciğer hasarı) gibi, telafi edilemez ekonomi hasarı oluşur. Tıpkı 1994’da 5 Nisan kararları ve Kemal Derviş’in 2001 krizindekine benzer çok can acıtıcı tedbirler alınır.
not/ Meraklısı için genişletilmiş enflasyon sözlüğü
Talep enflasyonu: üretimin tüketimi karşılayamaması sonucu fiyatların artması…
Maliyet enflasyonu: Üretimde kullanılan girdi maliyetlerinin artmasıyla oluşan fiyat artışı
Skimplfasyon; malların fiyatları değişmedi halde kalitenin düşürülmesi.
Shiringflasyon: Malların fiyatlarının değişmediği halde miktarlarının düşürülmesi
Greedflasyon: Satıcılar tarafından enflasyonun üzerinde fiyat artışları yapılması.
İthal enflasyon: İthal mal ve girdi fiyatlarının artışıyla oluşan enflasyon.
Yapısal enflasyon: Fiyat, ücret, kira artışlarının geçmiş enflasyona endekslenmesi
Yapışkan enflasyon: Fiyatların sürekli artacağı beklentisiyle üretilen enflasyon…
Kamuflasyon: TÜİK marifetiyle endeksten mal kaçırma, kamu zamlarında süreklilik.
Enflasyon, ekonominin kötü yönetiminden doğar. Her ne kadar merkez bankaları ve finansçılar, “paraya dairdir” dese de insan faktörü bu işte son derece etkindir. Eğer halk “fiyatlar daha da artacak” algısında ise ve yönetime güvenmiyorsa, enflasyonun bin bir çeşidine hazır olun derim.