Sosyal güvenlikte işyeri devri ne anlama gelir?

Celal ÖZCAN
VERGİ PORTALI

İşyeri devri, iş hayatında sık karşılaşılan durumlardan biri olup, hem işverenler hem de çalışanlar açısından önemli sonuçlar doğurmaktadır.

Sosyal güvenlik yönünden ise işyeri devri, işyerinin bir başkasına devredilmesiyle birlikte işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) karşısındaki yükümlülüklerinde değişiklikler meydana getiren bir süreçtir. Bu süreçte, devreden ve devralan işverenin sorumlulukları, personel işlemleri ve SGK kayıtlarının güncellenmesi gibi pek çok konu gündeme gelmektedir.

Genel olarak işyeri devri  

İşyeri devri, genel olarak bir işyerinin faal halde iken bir başka kişi veya tüzel kişiliğe devredilmesi anlamına gelmekte ve ticari hayatta aşağıda örnek olarak belirtilen farklı sebeplerle gerçekleşebilmektedir.

- İşyerinin satışı,

- Şirket birleşmeleri ve bölünmeleri,

- Kiralama ya da işletme hakkının devri,

- Miras yoluyla geçen işyerleri.

İşyeri devri gerçekleştiğinde, hem iş hukuku hem de sosyal güvenlik hukuku açısından bazı yasal düzenlemeler devreye girmektedir. Özellikle işçilerin haklarının korunması ve işverenlerin yükümlülüklerinin belirlenmesi açısından işyeri devri sürecinin titizlikle yürütülmesi gerekmektedir.

Sosyal güvenlik yönünden işyeri devrinin şartları

Sosyal güvenlikte işyeri; sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerler olup, işyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılmaktadır.

Bu çerçevede, sosyal güvenlikte bir yerin işyeri olarak nitelenebilmesi için o yerde sigortalı sayılan birinin varlığı gerekmektedir.

Dolayısıyla, sosyal güvenlik yönünden işyeri devrinden bahsedilebilmesi için faaliyet halinde iken bütün tesisat ve işçileri ile birlikte diğer bir işveren tarafından devir alınması veya o işverene intikal etmesi gerekmektedir.

Bu ise, işyerinin aktifi ve pasifi, işçisi ve tesisatı ile birlikte faaliyet halinde bir başkasına geçmesi anlamına gelmekte ve bu şartlarla yapılan bir devir anlaşması, çalışanların iş sözleşmelerinin kesintisiz olarak devamı, yani yeni işverenin bu iş sözleşmelerini tanımasını da kapsadığından el değiştirme/devir sayılmaktadır.

Aksi halde, ilk işveren kendi işçilerinin iş sözleşmelerini feshederek faaliyetini sona erdirmişse, ortada 5510 sayılı Kanun anlamında bir işyeri kalmamış olacağından, böyle bir işyerinin sadece binası, tesisatı, makina ve sair demirbaşları ile başkasına satılması veya kiralanması hukuken mülkiyetin veya kullanma hakkının devredilmesi anlamına gelecektir ki, bu durumda sosyal güvenlik yönünden bir işyeri devri/el değiştirme söz konusu olmayacaktır.

İşyeri devrinde yükümlülükler

Sosyal güvenlik yönünden işyerinin devredilmesinin unsurunu, iş sözleşmesine istinaden çalışan kişiler ile birlikte diğer maddi ve maddi olmayan unsurların başkasına geçmesi oluşturduğundan, yeni işveren tarafından, işyeri devir bildirgesinin en geç işin veya işyerinin devralındığı tarihi takip eden 10 gün içinde işyerinin işlem gördüğü ilgili SGK Müdürlüğüne verilmesi veya aynı süre içinde e-Devlet sistemi üzerinden gönderilmesi ve devralan işverenin yeni  e-Bildirge şifresi alması gerekmektedir.

10 günlük süre;

- Devir işleminin ticaret sicil gazetesinde yayımlanmaksızın sözleşme ile yapılması halinde sözleşme tarihini,

- Devir işleminin ticaret sicil gazetesinde yayımlanması halinde ilan tarihini, takip eden günden itibaren başlamaktadır.

İşyeri devirlerinde, SGK nezdinde yeni bir işyeri dosyası açılmamakta, devralan işverenin verdiği işyeri devir bildirgesine istinaden SGK işyeri tescil kayıtlarındaki bilgiler (unvan, ortaklar, yönetici vd.) güncellenerek mevcut işyeri dosyasından işlemler devam ettirilmektedir.

İşyeri devrinde çalışanların iş sözleşmeleri kesintisiz olarak devam ettiği için sigortalı işten çıkış ve tekrar işe giriş bildirgesi verilmesine gerek bulunmamaktadır.

Dolayısıyla, SGK nezdinde işçiler aynı işyerinde çalışmaya devam ettiği için çalışanlar açısından her herhangi bir sigortalılık kesintisi olmamaktadır.

İşyeri devrinde borçlardan sorumluluk

Sosyal güvenlik yönünden sigortalının çalıştırıldığı işyeri aktif veya pasifi ile birlikte devralınır veya intikal ederse ya da başka bir işyerine katılır veya birleşirse eski işverenin SGK’ya olan sigorta primi, gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer ferilerinden oluşan borçlarından, aynı zamanda yeni işveren de müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulmakta ve buna aykırı aykırı sözleşme hükümleri SGK’ya karşı geçersiz kabul edilmektedir.

Bu çerçevede, işyerinin devir veya intikali suretiyle el değiştirmesinde, yeni işveren durumundaki kimse de eski işverenin SGK’ya olan borçlarından müteselsilen sorumlu tutulduğundan, işyeri devirlerinde önceki işverenin borcu ve diğer sosyal güvenlik risklerinin olup olmadığının sorgulanması önemlidir.

Sonuç olarak; İşyeri devri, işverenler için önemli hukuki ve mali yükümlülükler doğuran bir süreç olup, sosyal güvenlik yönünden de işyeri devri, prim borçları, çalışan hakları ve işyeri tescil kayıtlarının güncellenmesi gibi yükümlülük ve sorumlulukları kapsıyor. Bu sürecin eksiksiz ve yasal çerçevede gerçekleştirilmesi, işverenlerin ilerleyen dönemlerde karşılaşabileceği olası hukuki ve mali sorunları en aza indirecektir.