Son 10 yılda en yüksek büyüme (inşaat kaynaklı) “yatırım”dan…
GSYH geçen yıl yüzde 0,9 arttı. Büyümeye tüketimden 1,1, ihracattan 1,5 puan katkı geldi. Yatırımları ifade eden “sabit sermaye oluşumu” ise, büyümeyi 3,6 puan aşağı çekti. Buna göre, yatırımların negatif etkisi olmasaydı, büyüme 0,9 değil, yüzde 4,5 düzeyinde gerçekleşecekti. Böylece “yatırım”lar, son 10 yıllık dönemde GSYH’da küçülmeye kaynaklık eden tek ana harcama grubu olurken, 2019 yılı da tüketim ve ihracata dayalı büyüme dönemi olarak kayda geçti.
Büyümenin kalitesi, son yılların önemli tartışma konularından biri… Sürdürülebilir, iş ve refah yaratan kaliteli büyümenin tüketimle değil, yatırımlar yoluyla sağlanabileceği ısrarla vurgulanıyor. Yeni seri milli gelir endeksleri ise, en büyük katkıyı vermese de son 10 yılda en hızlı büyümenin “yatırım”larda gerçekleştiğini gösteriyor. TÜİK verilerine göre, 2009=100 bazlı büyüme genel endeksi 2019’da 175,9 değerine yükseldi. Diğer bir ifadeyle, GSYH zincirlenmiş hacim endeksi son 10 yılda yüzde 76 oranında arttı. Artış oranı “hane halkı tüketim harcamaları”nda yüzde 67, “kamunun tüketim harcamaları”nda da yüzde 63’te kaldı. İhracat endeksindeki artış ise yüzde 91 ile genel endeksin üzerine çıktı.
Ancak “yatırım” harcamalarının alt kalemlerine bakıldığında tablonun rengi biraz değişiyor. Asıl büyük artışın arzu edilen şekilde “makine ve teçhizat” yatırımlarında değil, konutu da içeren “inşaat”ta yaşandığı gözleniyor. Nitekim, 2009-2019 arasındaki 10 yıllık dönemde makine teçhizat yatırımlarında yaşanan yüzde 87’lik artışa karşın, inşaat endeksindeki artışın yüzde 102 gibi yüksek bir orana ulaştığı dikkat çekiyor. Bununla birlikte yatırımların GSYH içindeki payı, tüketimin yaklaşık 3’te biri düzeyinde. 2019’da harcamalar yöntemiyle GSYH’nın yüzde 26’sını oluşturan sabit sermaye yatırımlarının 13,6’lık bölümünü inşaat, 7,6 puanlık bölümünü de makine teçhizat yatırımları oluşturdu.
