Şimşek’in bütçesi, Nebati’nin bütçesinden ne kadar farklı?
Heterodoks ve Ortodoks sözcükleri gündelik dilimize önceki Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin izledikleri ekonomi politikaları savunurken yaptığı bir konuşmayla girmişti. Yeni Hazine Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de görevi devralırken yaptığı konuşmada Nebati’nin yüzüne karşı "Türkiye'nin rasyonel bir zemine dönme dışında bir seçeneği kalmamıştır" diyerek, bu politikaların “irrasyonel” olduğunu ilan etmişti.
O günden sonra Nebati’nin uygulamaları “heterodoks”, Şimşek’in politikaları ise büyük ölçüde “ortodoks” olarak etiketlendi. Ancak bu etiketleme daha çok para politikaları çerçevesiyle sınırlı kaldı, maliye politikaları bu tür bir etiketlemenin dışında kaldı.
Oysa sorun enflasyonu düşürmek, cari açığı azaltmak, döviz rezervlerini yoğun bakımdan çıkarmak ise bunun en önemli ikinci ayağı da maliye politikaları. Bu yüzden “Maliye cephesinde ne değişti, ne kadar değişti?” sorusu da önemli. Hazine nakit dengesi verilerine bu gözle baktığımızda görünüm şöyle:
- Şubat 2023’te 2,97 trilyon TL olan 12 aylık toplam gelir miktarı, Şubat 2024’te 6 trilyon TL oldu. Aynı dönemde giderler ise 3,39 trilyon TL’den 6,82 trilyon TL’ye çıktı. 12 aylık toplamlar itibarıyla gelirler 3 trilyon 41 milyar TL ve yüzde 102,5 artarken, giderler 3 trilyon 438 milyar TL yüzde 101,6 oranında arttı.
- 12 aylık nakit açığı da 392,8 milyar TL ve yüzde 95,2 artarak 412,64 milyar TL’den 805,44 milyar TL’ye çıktı. Vergilerde yapılan artışa ve göreli yüksek büyüne hızına rağmen Hazine’nin 12 aylık nakit açığı, TÜİK enflasyonundan daha hızlı artmış durumda.
- Her iki 12 aylık dönemde de Hazine, ihtiyacından fazla borçlandı. Şubat 2023 itibarıyla 12 aylık nakit açığından 142 milyar TL ve yüzde 34,5 daha fazla net borçlanma yapılmıştı. Şubat 2024 itibarıyla 12 aylık nakit açığından 124 milyar TL ve yüzde 15,4 daha fazla net borçlanma yapıldı.
- 12 aylık toplamlara göre 2023 Şubat’ında giderler, gelirlerden yüzde 14,1 daha fazla olmuştu, 2024 Şubat’ında bu oran yüzde 13,6 oldu.
- 12 aylık toplam faiz dışı harcamaların gelirlere oranı Şubat 2023’te yüzde 104,6 idi, Şubat 2024’te yüzde 102,3 oldu.
- 12 aylık toplam faiz giderlerinin toplam gelirlere oranı Şubat 2023’te yüzde 9,6 idi, Şubat 2024’te yüzde 11,2’ye çıktı.
- 12 aylık toplam Hazine nakit açığının gelirlere oranı Şubat 2023’te yüzde 13,9 idi, Şubat 2024’te yüzde 13,4 oldu.
- 12 aylık toplam faiz dışı nakit açığının toplam gelirlere oranı, Şubat 2023’te yüzde 3,98 iken Şubat 2024’te yüzde 2,1 oldu.
Sonuç olarak iki dönemi, miktarlar bazında karşılaştırdığımızda bütçe açığı ve borçlanma faturalarını giderek ağırlaştıran bir büyüme görüyoruz. Yüzde 4,5’lik büyümenin dolaylı vergilerde yarattığı artışa ve buna ek olarak vergi oran ve miktarlarında yapılan artışlara rağmen bütçe dengelerinde bir değişiklik yok.
Yapısal dengeleri yansıtan oranlara baktığımızda da Nebati’nin “heterodoks” bütçesi ile Şimşek’in bütçesi arasında yapısal bir fark gözükmüyor. Bu oranların çoğu, Nebati’nin “heterodoks” bütçesinde gördüklerimizle neredeyse tamı tamına aynı.
Tüm bunlar yerel seçimler sonrası, bütçe cephesinde göreceğimiz U dönüşünün faturasını daha da ağırlaştırmış durumda.