Sıkı bütçede tamam mı devam mı?
Merkezi yönetim bütçesinin 6 aylık sonuçlarına baktığımızda, yılın ilk yarısında sıkı bir bütçe politikası uygulandığını söyleyebiliriz.
2020’de 6 aylık bütçe açığı, yüzde 39.3 artarak 109.45 milyar liraya ulaşmıştı. Bu yıl ise yüzde 70.3 gibi keskin bir düşüşle 32.54 milyar liraya kadar indi.
2020’nin ilk yarısında Maliye tanımlı faiz dışı açık, yüzde 37.2 artarak 38.19 milyar liraya tırmanmıştı. Bu yılın ilk ise faiz dışı bütçe 58.33 milyar lira fazla verdi. Bir önceki yıla göre 76.91 milyar lira gibi çok yüksek bir düzelme var.
Yılın ilk yarısına ait IMF tanımlı faiz dışı açık da geçen yıl yüzde 40.67 artarak 109.83 milyar liraya ulaşmıştı. Bu yıl ise 14.87 milyar liralık bir fazla gerçekleşti. Geçen yıla göre iyileşme 124.71 milyar lirayı buluyor.
Bu sonuçta bütçe gelirlerinde enflasyonun iki katından fazla artış olmasına karşın bütçe harcamalarının enflasyona yakın bir düzeyde tutulması belirleyici oldu. Bütçe gelirleri yüzde 38.52 artarken, harcamalardaki artış yüzde 17.44’te kaldı.
Bütçe gelirlerinde yüzde 40’a yaklaşan bir artış olmasında geçen yılın ilk yarısının pandemi nedeniyle çok kötü geçmesinden kaynaklanan baz etkisinin yanı sıra vergi affı-varlık barışı kapsamındaki uygulamalara bağlı tek seferlik gelirlerin de katkısı oldu. Merkez Bankası’nın yüksek karından bütçeye gelen katkıyı da buna ekleyebiliriz.
Giderler cephesinde ise ilk 6 ayda faiz ve yatırım harcamaları hariç hiçbir ana kalemde enflasyonu aşan bir artış olmadı. Yılın ilk yarısında sermaye transferlerinde yüzde 83.2’lik bir ciddi artış var. Ancak bunda bir önceki yıl aynı kalemde yaşanan düşüşün baz etkisi de var.
Diğer harcama kalemlerindeki kontrollü gidişe karşın faiz giderlerindeki artış, bütçenin en önemli baş ağrısı olmaya devam etti. Faiz harcamaları, bir önceki yıla göre yüzde 27.5 arttı. Bütçe giderlerinde bir önceki yıla göre miktarsal artışın 5’te 1’i faiz giderlerindeki artıştan geldi.
Ancak son iki ayda, özellikle de haziran ayında bu tablo oldukça değişti.
Haziran ayı bütçe gelirlerindeki artış yüzde 33.3 ile ilk 6 ayın tamamının ortalaması olan yüzde 38.5’lik artışa göre az da olsa hız kaybetmiş gözüküyor.
Ancak asıl önemli değişim harcamalar cephesinde. 6 ayın toplamında yüzde 17.4 olan toplam bütçe giderleri artışı, haziran ayında yüzde 32.4 ile enflasyonun çok üzerine çıktı. Mal ve hizmet alımlarında 6 aylık toplam artış yüzde 11.8 iken, hazirandaki aylık artış yüzde 63.3’e fırladı. Cari transferlerdeki 6 aylık toplam artış yüzde 16.8 iken hazirandaki aylık artış yüzde 38.2’ye çıktı. Sermaye transferlerinde de bu oran yüzde 83.2’den yüzde 102’ye tırmandı.
Sonuç olarak haziranda aylık bütçe açığı yüzde 29.2 gibi resmi tersine çeviren bir artış kaydetti. Faiz dışı denge de fazla vermekten açığa dönüşmenin ötesinde geçen yılın haziran ayına göre yüzde 19.5 arttı.
Böyle bir dönemde kemer sıkma politikası uygulamanın doğru olup olmadığı ayrı bir tartışma konusu olmakla birlikte, haziran ayı verileri Erdoğan yönetiminin yılın ilk aylarındaki sıkı bütçe uygulamasını artık terk ettiğini haber veriyor.