Sigaraya yüzde 1’lik zam ‘sarma’yı yüzde 0.81 artırıyor vergi kaybı 18 milyarı aşıyor

ANKARA Yıldırım Beyazıt Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Fuat Oğuz, Dr. Koray Göksal ve Dr. Serpil Oğuz’la birlikte Philip Morris Sabancı Pazarlama ve Satış A.Ş.’nin talebiyle bir araştırma yapıp, rapor haline getirdi:

• Türkiye’de Yasa Dışı Sarmalık Kıyılmış Tütün Üretimi ve Satışının Ekonomik ve Sosyal Etki Analizi

Prof. Fuat Oğuz ve ekibi, öncelikle tütün üretimiyle ilgili şu noktanın altını çizdi:

-          Tütün üretimi çoğunlukla sözleşmeli olarak yapılıyor. Sözleşmeli üretimin büyük bölümü başta Denizli olmak üzere Ege Bölgesi’nde gerçekleşiyor.

İzne tabi üretimin başta Adıyaman olmak üzere başka bazı bölgelerde de yapıldığını vurguladı:

-          Ayrıca, kayıt dışı olarak üretilen tütün de önemli bir büyüklüğe ulaşıyor.

Sarmalık tütünle ilgili mevcut durumu özetledi:

-          Sarmalık tütün üretimi, dağıtımı ve tüketimi ülkemize yasa dışı olarak uzun yıllardır yapılıyor.

Türkiye’deki tütün üretim miktarı üzerinde durdu:

-          Ülkemizde sözleşmeli olarak 68.2 bin ton ve sözleşmesiz olarak 14.5 bin ton olmak üzere 82.8 bin ton tütün üretiliyor.

Sigaranın toplam ÖTV gelirleri içindeki payının yüzde 34 dolayında olduğunu belirtti:

-          2020 yılında sigara iç satışı ve ihracatından 92 milyar lira hasılat elde edildi. Sigaradan sağlanan ÖTV 50 milyar lirayı aştı.

Yasa dışı sarmalık kıyılmış tütünün eskiden çoğunlukla kırsal kesimde tüketildiğini anımsattı:

-          Artık yasa dışı sarmalık kıyılmış tütün şehirlerde artan oranlarda tüketiliyor. Sadece Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da üretilen sarmalık kıyılmış tütün üretimi bile 15 bin tonu aşıyor.

Prof. Fuat Oğuz ve ekibi, bu noktada şu hesabı ortaya koydu:

-          Sigara fiyatında her yüzde 1’lik artış, sarma sigara tüketimini yüzde 0.81 yükseltiyor. Yani, tüketiciler yasal piyasadan yasa dışı piyasaya kolaylıkla geçebiliyor.

Yasa dışı sarma sigara piyasasının adetsel büyüklüğünü hesapladı:

-          Yasa dışı sarma sigara tüketimi yılda 26 milyar adetin üzerinde gerçekleşiyor.

2020 yılı itibariyle yasa dışı sarma sigara hasılatına işaret etti:

-          Yasa dışı sarma sigara sarış hasılatı 21 milyar lira dolayında seyrediyor. Bu rakam, iç piyasadaki 95 milyar liralık yasal sigara satışının yüzde 22’sine denk geliyor.

Yasa dışı sarmalık kıyılmış tütünün yol açtığı vergi kaybını ortaya koydu:

-          2020 yılında yasa dışı sarmalık kıyılmış tütün piyasası nedeniyle ortaya çıkan vergi geliri kaybının 18 milyar lirayı aştığı tahmin ediliyor.

İşin sağlık tarafına ilişkin şu saptamayı yaptı:

-          Yasa dışı sarmalık kıyılmış tütün ve makarona sarılı olarak satılan el yapımı sigaraların yasal denetime tabi olmaması, halk sağlığı açısından sorunlar oluşturuyor.

Sigaranın sağlığa zararlı olduğu yıllardır biliniyor. Tüketimi frenlenmesi için dünyada da birçok ülke farklı formüller üzerinde duruyor.

Ülkemizde de sigara içilmesi yasak alanların genişlemesi, tüketimi azaltmak açısından beklenen etkiyi göstermese de en azından benim gibi içmeyenleri korumak açısından doğru politika olarak benimseniyor.

Prof. Fuat Oğuz ve ekibinin yaptığı araştırma, sigara fiyatını sürekli artırmanın, toplam tüketimi frenlemekten çok yasa dışı sarmalık tütüne kayışı tetiklediğini ortaya koyuyor.

Sigaraya yapılan her yüzde 1’lik zammın, yasa dışı kıyılmış sarmalık tütün tüketimine yüzde 0.81 artış olarak yansıdığını gözden kaçırmamak gerekiyor…

Hapis cezası uygulanırsa caydırıcı olur

ANKARA Yıldırım Beyazıt Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Fuat Oğuz’un Dr. Koray Göksal ve Dr. Serpil Oğuz’la birlikte yaptığı araştırmada yasa dışı sarmalık tütün satışında iki kanala dikkat çekildi:

-          İnternet satışları ve tütüncü dükkanları…

Araştırmada makaron veya yaprak sigara kağıdının içine kıyılmış tütün doldurularak ticari amaçla satışının yasaklandığına ve ertelemeler sonrası hapis cezasının yürürlüğe girdiğine işaret edildi:

-          Hapis cezalarının kısmen de olsa uygulamaya başlanması, yasa dışı sarmalık tütün üretimi ve ticaretinin azalmasına katkı sağlar.

Araştırmada sarmalık kıyılmış tütünün ÖTV’si üzerinde de duruldu:

-          Sarmalık kıyılmış tütüne yönelik ÖTV’nin Mart 2020’den itibaren yüzde 65’lerden yüzde 40’a düşürülmesi, sarmalık kıyılmış tütünde üretim ve tüketimin yasal alana yönelmesini destekler.

Hem ardından şu noktanın altı çizildi:

-          Ancak, sigaradan sarmalık kıyılmış tütüne yönelik bir talep kayması ve dolayısıyla vergi geliri kaybı da olabilir.

Sarmalık kıyılmış tütün üreticilerinin kooperatifleşmesinin kolaylaştırılması ve teşvik edilmesine dönük düzenlemelerin 2020 sonunda yürürlüğe girdiği anımsatılıp, şu noktalara vurgu yapıldı:

• Yasa dışı tütün üretiminin yasal alana dönmesini teşvik etmesi beklenen bu düzenlemelerin etkilerinin ortaya çıkması zaman alacaktır.
• Mevcut denetim koşulları iyileştirilmeden ve yasa dışı açık tütün sorunu çözülmeden kooperatiflere tanınan ayrıcalıklar, yasa dışı ticaretin önünün daha da açılmasını sağlar.
• Sarmalık kıyılmış tütünde yasa dışı faaliyet gösterenlerin, kooperatifleri kötüye kullanmaları ihtimaline karşı üretici kooperatiflerinin daha sıkı denetim ve kontrollere tabi tutulmaları doğru olacaktır.