Sıfır COVID ve Şangay

DOÇ. DR. KURTULUŞ GEMİCİ (*)

Şangay Mart’ın 27’sinde günlük vaka sayısının 3500’e çıkmasının ardından kapanmış durumda. Şehrin birçok semti ve özellikle de finans merkezi olan Pudong bölgesinde hayat neredeyse durdu. Kritik öneme sahip finans şirketleri ve Şangay borsası halen ofislerinde yatıp kalkan bir avuç çalışan tarafından yürütülmeye devam ediyor. Bir haftalık bir kapanmanın ardından vaka sayıları hâlâ inişe geçmedi ve salgın uzmanları vakaların inişe geçmesinin ancak nisan ayının 5’inden sonra gerçekleşeceğini tahmin ediyorlar.

Çin’in sıfır COVID politikası konusundaki daha önceki bir yazımda çok kısa sürede kontrolden çıkabilecek ve yayılma dinamikleri lineer olmayan bir virüsün Çin gibi virüsü iki yıldır kontrol altında tutabilen bir ülke için bile ciddi riskler içerdiğini belirtmiştim. En büyük risklerden biri önü alınamayan bir yayılma döneminden sonra elde kalan tek opsiyonun topyekûn kapanma olması idi. Çin’in birçok şehri şu an için bu noktada değil. Fakat hayat virüsün kontrol altında olduğu şehirlerde bile yavaşlamış durumda. Restoran ve kafeterya gibi işletmeler ya kapalı ya da çalışma saatlerini kısıtlamış durumdalar. Açık oldukları saatlerde de genel olarak kapasitelerinin çok altında bir doluluk ile çalışıyorlar. Bahar aylarına girdiğimiz ve hem turizmin hem de tüketimin normalde hızla artması gereken bu dönemde insanlar gönüllü bir şekilde ekonomik aktivitelerini kısıtlıyorlar. Kısaca özetlemek gerekirse Şangay’ın kapanmasının ardından Çin toplumu temkinli bir bekleyiş içinde.

Bu temkinli bekleyişin altında yatan neden omikron varyantının amansız nitelikleri. Omikron vakalarının %98’i hiçbir belirti göstermiyor. Bunun yanında omikron mutasyonu kısa bir kuluçka ve hastalık dönemine yol açıyor. Şu ana kadar başarılı bir şekilde uygulanan sıfır COVID stratejisinin Şangay’da görece etkisiz kalmasının nedeni bu. Gizli bir şekilde yayılan ve yayıldıktan sonra da hastalığı geçirmiş insanların çoğunda negatif test sonucu veren bu varyant Çin’in şu ana kadar izlediği takip ve izolasyon tedbirlerini bir yerde işlevsiz hale getiriyor.

Virüsün bu kadar hızla ve sessizce yayılma tehlikesi karşısında gündelik hayatın içine girdiği bu ağır çekim yavaşlama gayet anlaşılabilir bir tepki. Fakat ekonomik sonuçlarının ciddi olması kuvvetle muhtemel. En önemlisi Çin’in bu sene için hedeflediği %5,5 büyümenin nasıl gerçekleşeceği tam olarak belli değil.

Sadece Şangay’ın kapanması bile Çin ekonomisi için çok ağır bir darbe anlamına geliyor. Şangay 26 milyonluk devasa bir metropol ve Çin’in finansal kalbi. Bunun yanında Şangay sanayi üretiminde ve özellikle yüksek teknolojiye dayanan sektörlerde çok önemli bir ağırlık merkezi. Mesela TESLA’nın Şangay’daki fabrikası hem Çin iç piyasası hem de dışarıya yönelik hatırı sayılır bir üretim kapasitesine sahip ve bu fabrika üretimi durdurmuş durumda. Yarı-iletkenlerden farmakolojiye katma değeri yüksek birçok şirket bu kapanmadan ya olumsuz etkilendiler ya da tamamen üretimi durdurdular.

Kapanmanın ekonomik etkisini tam olarak belirlemek tabii ki çok zor. Fakat Çin’in ekonomik verileri konusunda yetkin isimlerden biri olan Zheng Michael Song’un nakliye verilerine dayanarak yaptığı tahmin Şangay ve Şenzen gibi dört büyük şehirde bir aylık topyekûn bir kapanmanın bütün Çin’in bir aylık gayrisafi millî hasılasını %12 oranında küçülteceği yönünde. Şangay, Şenzen ve Pekin gibi şehirlerin Çin ekonomisindeki müthiş ağırlığı göz önüne alındığında metodolojik olarak makul varsayımlara dayanan bu analiz bence gayet gerçekçi bir tahmin içeriyor.

Ekonomideki daralmanın ilk işaretleri şimdiden ortaya çıkmaya başladı. Geçtiğimiz mart ayı Şangay ve Şenzen’deki önemli şirketlerin hisselerine dayanan CSI 300 endeksinin %15 gerilemesi ile yakın zamanlarda hisse piyasasının en kötü performansına şahit oldu. Sanayi üretimi konusundaki en önemli endekslerden biri olan PMI (satınalma yöneticileri endeksi) ise Çin için pek de alışılmadık bir değer olan 48,2’ye indi. Bu ölçümün mart ayını yansıtmadığını da eklemek lazım.

Bütün bu ekonomik gelişmelere rağmen sıfır COVID politikasından vazgeçmenin daha da ağır sonuçlara yol açması büyük bir olasılık. Dünyanın geri kalanında iki yıla dağılmış virüsün toplumsal yayılmasının sıfır COVID politikası terkedilirse Çin’de çok kısa bir zaman dilimine sıkışması büyük bir olasılık. Bunun nedeni de omikron mutasyonunun daha önceki varyantlardan çok daha hızlı bir şekilde yayılması. Böyle bir senaryonun insani ve ekonomik sonuçları vahim olacağından resmi kanallardan yapılan açıklamalar da sıfır COVID politikasının devam edeceği yönünde. Çerçevesi genişletilen ekonomik yardımlar da buna işaret ediyor. Mesela Şangay kapanmadan olumsuz etkilenen işletmeler için yaklaşık 22 milyar dolarlık bir ekonomik yardım paketi açıkladı. Üretime yönelik kapsamı geniş bu tip ekonomik destekler kapanmanın olumsuz etkilerini törpülemek için tabii ki olumlu. Fakat ekonomik aktiviteyi ayakta tutmak için üretime yapılan bu destekler orta ve uzun vadede Çin’in hedeflediği tüketime dayalı bir ekonomik büyüme modelinin gerçekleştirilmesini daha da zor bir hedef haline getiriyor.

___________

(*) Yüz Yetenek Programı Sosyoloji ve İdari Bilimler Fakültesi Zhejiang Üniversitesi Hangzhou, Zhejiang Çin Halk Cumhuriyeti