Şehir sanatı
“Şehir Sanatı” (Urban Art); şehirlerde müzeler, galeriler dışında kalan alanlarda uygulanan sanatsal faaliyetlere verilen ad. Daha çok duvar resimlerini, görsel sanat formlarını ifade etmek için kullanılan bu tanıma sokak danslarını da dahil etmek gerekecek. Şehir sanatının izleri antik şehirlere kadar uzanmakta; Mısır, Roma, Yunan,.. O dönemlerde pazar yerlerinin, kamu binalarının, genelevlerin duvarlarına çizilen, kazılan yazılar, grafikler genellikle siyasi düş kırıklıklarını, sosyal huzursuzlukları dile getirmekteymiş; yalancı bir politikacı, kazıkçı bir tüccar gibi. İmzasız, isimsiz yazılar, grafikler sıradan herkesi, sesi çıkmayanları temsil edermiş. Vezüv Yanardağı’nın lavları altında yok olan Pompei antik şehrinin kalıntılarında rastlanan duvar yazıtlarına İtalyanca karalama anlamına gelen “grafitti” adı verilmiş. Günümüz sokak sanatının en önemli temsilcisinin adı da böylece konulmuş. Günümüzde şehir sanatı ya da sokak sanatı diye adlandırılan grafitti toplumları ilgilendiren çevre, silahlanma gibi daha kapsamlı sosyal sorunları konu edinmektedir. Kişiler yerine hükümetler, kurumlar hedefindedir.
Bir diğer şehir sanatı dalı olan sokak dansları ise 70’li yıllarda ortaya çıkmıştır. Çıkış nedeni olarak dans stüdyolarının, dans salonlarının ırkçı nedenlerle Afrika ve Latin kökenli insanlara kapalı olması gösteriliyor. “Sen misin beni salona almayan; ben de bana açık uygun her yerde dans ederim!” Bu insanlar da tepkilerini parklarda, meydanlarda, kaldırımlarda kendilerine özgü dans figürleriyle ortaya koydular; ya bir kültürel kökten, ya zamana uydurulmuş, ya da yaşam tarzını yansıtan danslarıyla. Özgün müzik türleri de bu akıma eşlik etti; rap gibi. Tıpkı antik dönemde olduğu gibi sesi çıkmayanların, temsil edilmeyenlerin sesi oldular.
Her iki şehir sanatı dalında dünya çapında sanatçılar yetişti; Banksy ve Adam Neate gibi. Bu sanatçılar sayesinde sokak sanatı popüler kültüre evrildi, mural sanat gelişti, şehirler büyük duvar resimleriyle şenlendi. Mural Latince duvar anlamına gelen “murus” kelimesinden türemiş. İlk çağlarda mağara duvarlarında başlayan süreç bugün şehirleri renklendiren devasa dış mekan duvar resimleriyle devam ediyor.
Duvarlara bir şeyler çizmek hoşgörüsüzlük sonucu vandallık kabul edildiği için grafitti sanatı bizde pek gelişemedi. Yük vagonları üzerindeki grafittiler ertesi sabah silindi; “herşey nizama uygun, muntazam, denetlenmeye hazırız amirim!”. Bu bakış açısıyla grafitti sanatını, sanatçılarını yüreklendiremedik. Başka şehirlerde metro vagonları renklenip şenlenirken biz kurumsal logolarla seyahat ettik. Dans kulüplerimiz, dans salonlarımız olmadı; dışlayacak kimse de olmayınca sokak dans türleri de gelişmedi. Ancak, tanık oluyoruz ki mural sanat belediyelerimiz tarafından destekleniyor, şehirler resimleniyor. Bir farkla; şehir sanatı şehirden kaynaklı, şehrin kimliği ile uyumlu olması gerekirken bizim şehirlerimizde bu önemli fark dikkate alınmamaktadır. Böyle olunca da başka şehirlerde yüzlerce, binlerce benzeri olan duvar resimleri ortaya çıkmaktadır. Hâlbuki şehirden kaynaklı ayırt edici özelliklerin duvarlara, sokaklara yansıtılması çok daha ilgi çekici olacaktır.
Şehir sanatıyla yeni tanışan şehirlerimizin duvarlara yansıtacak, onları başka şehirlerden farklı kılacak onca hikâyesi var. Şehirlerimizden kaynaklı, o şehre özgü onlarca tını var. Şehri ziyaret edenleri etkileyecek, ardında masalı olan bu farklılıklardan yaratıcı biçimde yararlanmak ve şehri hem çizgilerle hem de melodilerle renklendirmek mümkün.
Haftanın Şehri: MEXICO CITY, MEKSİKA
MEXICO CITY, Meksika’nın başşehri 22 milyon nüfusu ile dünyanın en kalabalık şehirleri arasında yer alıyor. Mexico City hem bildiğimiz sanat türleri hem de sokak sanatı açısından oldukça renkli ve önemli bir şehir. Şehirde 150’den fazla uluslararası galeri yer alıyor. Şehir görsel kültür ve yaratıcı tasarımları ile de ünlü. Örneğin, Diego Rivera mural sanatında devrim yaratmış bir sanatçı.
Ziyaretçiler sokak sanatını görmek için şehre akın ediyor, şehirde sokak sanatı turları düzenleniyor. Turlara katılmak kişi başına 25 dolar. Mexico City sahip olduğu özgün, yerel kültüründen kaynaklı sanat zenginliğini ziyaretçileri ile paylaşıyor.