Savaşın galibi mağlubu olmaz
İnsanoğlu toplum olarak yaşamaya başladığından beri kendi aralarında savaşır durur. Ancak, sonuçları ne kadar parlak olursa olsun özünde hiçbir savaşın tam bir zafer olduğu söylenemez. Galip taraf da bu sonuca ulaşmak için birçok insan kaybı, donanım ve mühimmat kaybı ile ülkesindeki köprü, yol, enerji hattı gibi varlıkların kaybını yaşar. Her iki tarafta da yaşanan bu kayıplar nedeniyle “savaşın galibi mağlubu olmaz” sözü ortaya atılmıştır.
Rusya’nın 24 Şubat’ta başlattığı saldırı sonrasında Ukrayna Devlet Başkanı verdiği ilk demeçte “Ukrayna savaş yolunu seçmedi ve barış yoluna dönmeyi öneriyor” dedikten sonra duyulan seslerin sadece bombalar değil, Rusya’yı medeni dünyadan ayıran yeni bir demir perdenin inişi olduğunu aktarmıştı. Ukrayna birlikleri Rusya’nın öngöremediği büyük bir dirençle savaşmayı sürdürünce, Rusya Kiev’i işgal girişiminden vazgeçerek, ülkenin güney doğusundaki hak iddia ettiği Donbas bölgesine yoğunlaştı. Ancak, başlangıçta çoğu siyasi analistin “bir hafta sürer” diye değerlendirdiği savaş hala devam ediyor.
Savaş başladıktan sonra Batı Dünyası saldırıya Rusya’nın beklemediği ölçüde tepki verdi. Rusya’ya karşı birden fazla siyasi ve ekonomik önlem yürürlüğe konuldu. Rusya da kendine göre bu önlemlere karşı mütekabiliyet önlemleri yayımladı. İlk olarak batı Avrupa ülkeleri hava sahalarını Rus uçaklarına kapattı. 26 Şubat’ta Avrupa Komisyonu bazı Rus bankalarının SWIFT sisteminden çıkarıldığını duyurdu. AB, Rusya’nın devlet rezervlerini kullanmasını önleme amacıyla Rusya Merkez Bankası’nın batıdaki varlıklarını bloke etti. 15 Mart 2022 tarihli ve L 87/1 Sayılı AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanan “Rusya'nın Ukrayna'daki durumu istikrarsızlaştıran eylemleri karşısında kısıtlayıcı tedbirlere ilişkin 833/2014 sayılı (AB) Regülasyonda Değişiklik Yapılmasına Dair” (EU) 2022/428 sayılı 15.03.2022 tarihli Konsey Regülasyonu ile AB tarafından demir ve çelik ürünlerinin yanı sıra, değeri 300 Euro’dan fazla olan hazır giyim ve deri konfeksiyon ürünlerinin de dahil olduğu “lüks ürünler”in, AB’nin diplomatik ve resmi amaçlı kullanımları hariç olmak üzere, Rusya’da yerleşik kişi ve kurumlara doğrudan veya dolaylı ihracatına yasaklama getirildi.
Elbette, petrol, doğal gaz ve kereste zengini Rusya’ya bu ürünlerle ilgili değil, talep ettiği ürünlerle ilgili ambargo uygulanması doğru karardı. Ancak, olayın gerçek fotoğrafını çekebilmek için “geniş kapsamlı ambargo” gibi fiyakalı tümceler kullanmak yerine hangi tür ürünlerin Rusya’ya ihracına kısıtlama getirildiğine değinmekte yarar var.
AB’nin Rusya’ya uyguladığı ambargo kapsamına, demir ve çelik ürünlerinin yanı sıra havyardan yer mantarlarına, şampanyadan köpüklü şaraplara, pürolardan sigaralara, parfümlerden tuvalet spreylerine, güzellik müstahzarlarından kişisel bakım setlerine, deri giyim eşyasından çanta ve kemerlere, erkek ve kadın konfeksiyon ürünlerinden erkek çocuk ve kız çocuk konfeksiyon ürünlerine, şemsiyelerden bastonlara, hasır ve kilimlerden duvar halılarına, inci ve elmas mücevheratından altın ve platinyum mücevheratına, çatal-bıçak-kaşık setlerinden porselen ve çini yemek takımlarına, vantilatörlerden split klimalara, buzdolaplarından çamaşır ve kurutma makinelerine, ev tipi dikiş makinelerinden entegre yazar kasalara, elektrik süpürgelerinden saç kurutma makinalarına, mikrodalga fırınlardan tost makinelerine, bronzlaşma ekipmanlarından oyun konsol ve makinelerine, kıvılcım ateşlemeli motorlardan sıkıştırma ateşlemeli motorlara, turbo jetlerden, gaz türbinlerine, minibüslerden otomobillere, motosikletlerden karavanlara, yolcu gemilerinden feribotlara, piyanolardan yaylı çalgılara, spor ayakkabılarından kayak takımlarına, bilardolardan bowling salonu ekipmanlarına kadar birçok eşya dahil edildi.
ABD de neredeyse aynı ürünlerin tümünü içerecek şekilde Rusya’ya karşı bir ambargo kararını yürürlüğe koydu. Birleşik Krallık da Rusya ve Belarus menşeli bazı ürünlerin ithalatında mevcut vergilere ilaveten yüzde 35 ek vergi uygulanmasına karar verilmişti. İngiltere, 25 Mart 2022'de yürürlüğe giren 2022/376 sayılı Kararın ardından yüzde 35 ek vergi uygulanacak ürünlerin listesinin genişletilmesine karar verdi.
28 Şubat’ta Rusya Avrupa devletlerinin Rus uçaklarına hava sahasını kapatmasına mütekabiliyet olarak, 36 ülkenin uçaklarına hava sahasını kapattı.
Rusya, Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Ermenistan’ın üye olduğu “Avrasya Ekonomik Birliği”nin Ortak Gümrük Tarifesinde 19.04.2022 tarihli 2022/66 sayılı Karar ile değişiklik yapıldı. Karar'a göre 28.03.2022 ile 30.09.2022 tarihleri arasında 171 adet GTİP kapsamı ürünün ithalinde gümrük vergileri sıfırlandı. Ürünler arasında belirli türdeki organik kimyasal bileşikler ve inorganik kimya ürünleri, muhtelif makine, ekipman ve baklagiller ve belirli kağıt ve karton türleri bulunuyor. 23.09.2022 tarihinde yapılan Avrasya Ekonomik Birliği Konseyi Toplantısı'nda alınan 2022/150 sayılı kararla da bu ürünlerin vergilerinin sıfırlanması yönündeki karar 31.03.2023 tarihine kadar uzatıldı.
Gümrük literatüründe gümrük vergilerinin belli bir dönem için sıfırlanmasına “askıya alma sistemi” denilmektedir. Ülkeler bu uygulamayı o dönemde aşırı ihtiyaç duydukları ürünleri daha rahat temin etmek için yürürlüğe koyar. Rusya’nın hangi ürünlere ileri düzeyde ihtiyaç duyduğunu tespit etmek için 2022/66 ve 2022/150 sayılı kararlar ekindeki ürün listelerini tarayınca önümüze şöyle hüzünlü bir tablo çıkıyor: kan ve serumlar, aşılar, hemoglobin, kan torbası, antibiyotikler, cerrahi dikiş iğnesi, cerrahi dikişler için steril katgütler, plastik şırınga, elektronik tansiyon aleti, termometre, dişçiliğe mahsus radyografi cihazları, optik göz tıbbına ait cihazlar, yapışkanlı gaz bezleri, hidrofil pamuktan bandaj.
Karar eki ürün listeleri, Rusya hakkında büyük saray kapılarını açan geleneksel kıyafetli Rus askerlerinin kaz adımlarının peşinden salona giren Putin gösterilerinin ötesinde bir şeyler yaşandığına işaret ediyor. İnsan ister istemez “acaba yeterli katgüt olmadığı için dış dikişleri misina ile atılan, ya da katgüt ile dikişleri gerçekleştirildiyse de antibiyotik bulamadığından hayatını kaybeden kaç Rus genci var?” diye düşünmeden edemiyor.
Yazımının başında söylediğimizi tekrarlayarak bitirelim: Savaşın galibi mağlubu olmaz. “Yurtta sulh cihanda sulh” atasözü boş yere söylenmemiştir.