Savaş senaryoları

Dünya borsaları Ortadoğu’da savaşın yayılacağı korkusuyla geri çekilmeye devam ediyor. ABD büyüme tahminlerinin yukarı çekilmesi ve beklentilerden güçlü şirket karları riskten kaçış eğilimini sınırlamadı.

Lübnan’dan İsrail’e füze saldırısı ve İsrail’in Halep ve Şam’ı füzelerle vurması ve savaşın Gazze ile sınırlı kalmayacağını gösteriyor. Suriye ve Lübnan’a yayılan bir uydu savaşı ihtimali artıyor.

İsrail’in bölgeye insani yardımların ulaşmasına izin vermesi, Gazze’ye kara harekatını geciktirmesi üzerine Brent, cuma günü gördüğü tepe seviyelere göre bir dolardan fazla gerileyerek 92 dolara geriledi. Ancak geri çekilmenin devam edeceğinden emin değiliz.

Savaşın başında Bloomberg’in yaptığı analiz Gazze ile sınırlı kalan, Lübnan ve Suriye’ye yayılan uydu savaşına dönüşen ve İsrail ile İran’ın karşı karşıya geleceği doğrudan savaş senaryolarında petrol fiyatları üzerindeki etkiyi 4 dolar, 8 dolar ve 60 dolar olarak alıyordu.

Ancak mevcut gidişat, piyasanın sıkışık olması nedeniyle uydu savaş senaryosunda tepkinin daha fazla olacağını gösteriyor. Gazze ile sınırlı kalan ancak uydu savaşa dönme ihtimali artan mevcut durumda bile petrol fiyatlarındaki artış 8 doları geçti. Oxford İnstitute son raporunda savaş etkisinden bağımsız Brent petrol’ün son çeyrekte 94 dolara ulaşacağını tahmin ediyor.

Savaşın Türkiye ekonomisine etkisi ne kadar süreceğine ve ne kadar yayılacağına bağlı olarak değişir. İsrail Gazze ile sınırlı bir savaşın Türkiye ekonomisine etkisi sınırlı olur. İsrail’in ihracatımızdaki payı 2022 verilerine göre %2,8, 2023 ilk 9 aylık verilere göre %2,2. Demir-çelik, petro-kimya, otomotiv, gıda ana sektörlerimiz. Avrupa’nın sert iniş yaptığı bir ortamda İsrail savaşı bizi olumsuz etkiler ama altından rahatlıkla kalkarız.

Suriye ve Lübnan’a yayılacak bir savaş hem insan göçü hem de ekonomik etki anlamında bizi negatif etkiler. İsrail-Lübnan-Suriye üçlüsü, toplam ihracatımızdan aldığı %4,7 pay ile İspanya’yı geçerek beşinci büyük pazarımız. Uzun sürecek bir savaş bizi negatif etkiler, ama altından hırpalanarak da olsa kalkarız.

İran’a yayılacak ve uzun sürecek bir savaş Orta Vadeli Program’da konulan hedeflerden ciddi ölçüde sapılmasına neden olur. İran-İsrail-Lübnan-Suriye dörtlüsü %6’ya yakın pazar payı ile Almanya ve ABD’nin ardından üçüncü büyük pazarımız. Uzun sürecek bir savaş Türkiye’nin dışa dönük dengelenme ve dezenflasyon hedeflerine ulaşmasını engeller. Savaşın altından genel dengelerimiz bozularak kalkarız.

Savaşın genel ekonomik dengeler üzerindeki etkisi ne olur. Sınırlı, uydu ve doğrudan savaş senaryolarında cari dengenin milli gelire oranında ilave genişleyici etki 0,2yp, 0,5yp ve 4yp olur. Bu senaryolarda enflasyon üzerindeki etki 0,3yp, 0,6yp ve 4yp. Söz konusu rakamlar kur artışı, büyüme, fiyatlama alışkanlıklarının değişmesi, sermaye girişinin değişmesi gibi ikincil etkileri içermiyor. Bunları hesaba katan bir genel denge modelinde nihai etki daha yüksek olur. .

Savaşın varlık fiyatlamaları üzerinde yıkıcı etkisi şimdilik Borsa İstanbul ile sınırlı kaldı. MSCI Türkiye savaş başından beri %14 değer kaybı ile İsrail’den sonra en kötü performansı gösterdi. Normal şartlar altında bu geri çekilişi alış fırsatı olarak görmemiz lazım. Ama savaşın yayılma ihtimalinin artması, yüksek karlı ve kaldıraçlı pozisyonların fazlalığı, son iki yılda borsaya giren ve daha önce ayı piyasası yaşamamış 4 milyon yatırımcı nedeniyle beklemede kalmayı tercih ediyoruz. Portföylerde enerji dağıtımı, gıda, gıda perakendesi, telekom gibi defansif hisselerin ve savunma sektörünün payı artırılabilir.