Sanayinin zirvesinde değişim ne yönde?

İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) birinci ve ikinci en büyük sanayi kuruluşu araştırması yüksek enflasyon-düşük faiz ortamına şirketlerin karlarını enflasyon üzerinde artırdıklarını ve özkaynak oranlarını yükselttiklerini gösteriyor. Bunlar olurken, birinci ve ikinci en büyük sanayi kuruluşunun sektörel ve teknolojik yapısına baktığımızda gördüğümüz gelişmeler şöyle:

- Birinci 500 ile ikinci 500 arasındaki büyüklük farkı 2022’de biraz daha arttı. İSO-1000 içinde ilk 500’ün üretimden satışlardaki payı 0.8 puan daha artarak yüzde 86.6’ya çıktı. İSO 500’ün ilk 3 şirketinin üretimden satış miktarı, ikinci 500’ün tamamından daha fazla. Bu sanayinin yapısında tekelleşmenin yüksek olduğuna işaret ediyor.

- Birinci 500’ün üretimden satışlarında ihracat ve istihdam açısından önemli sektörlerin payı azaldı. Otomotiv, ana metal ve makine imalatı ve tekstilin payındaki düşüş özellikle dikkat çekici.

- Birinci 500’ün toplam üretimden satışı içinde payı artan sektörler madencilik, elektrikli teçhizat ile kimyasal ürünler, plastik ve kauçuk ürünleri.

- Birinci 500’de payı azalan gıda ve tekstil ile ana metaller ve makine imalatının ikinci 500’deki payında küçük artışlar var. Bu durum, düşük teknoloji alanlarında firma büyüklüklerinde küçülme eğilimine işaret sayılabilir.

- Giyim eşyaları, orman, kâğıt ürünleri, mobilya, metal eşya ile otomotiv sektörlerinin payı, hem birinci hem de ikinci 500’de azalmış. Bu durum, istihdam ve dış pazar rekabeti açısından alarm verici sayılabilecek bir gelişme.

- İkinci 500’ün katma değer üretiminde düşük ve orta-düşük teknolojinin payı artarken yüksek ve orta-yüksek teknolojilerin payı azalmış. Birinci 500’de düşük teknoloji ile orta-yüksek teknolojinin payında azalma, diğerlerinde artış var.  İkili ayrımla bakarsak düşük ve orta-düşük teknolojilerin payı her iki grupta da artıyor. Birinci 500’ün üretiminin üçte ikisi, ikinci 500’ün üretiminin dörtte üçü düşük ve orta-düşük teknolojiye dayanıyor.

- Sonuç olarak karlar ve özkaynaklardaki artışın, üretimin yapısal cephesine yansımadığını söyleyebiliriz.