Sanayileşme kimin harcı?

Sanayi politikalarına yönelimin gelişmiş ülkelere has bir olgu olduğunu, 2 yeni çalışma ortaya çıkarıyor.

OECD Temmuz 2023’te, 8 sanayileşmiş ülkenin ve 1 ekonomik havzanın (Kanada, Danimarka, AB, Fransa, İrlanda, İsrail, İtalya, Hollanda, İsveç ve İngiltere) 2019-2021 döneminde sanayi politikalarındaki gidişatını inceledi.

Sonuçları şu başlıklar altında özetlemek mümkün:

1- Sanayileşmiş ülkelerde milli gelirin %3,2’si sanayi politikalarına teşvik olarak veriliyor, bu yüksek bir oran. Her şey piyasadan sorulur denilen bir dönemde kamunun bu sistematik politikası dikkat çekici.

2- Belli bir sektörün yapılanması ya da serpilmesi için verilen sektörel destekler esas ve öne çıkıyor. Bu yüzden adı/sanı çok edilen yeşil sanayiler ve KOBİ’ler için verilen fon ve destekler sektörel desteklerin çok gerisinde kalıyor.

3- Sektör olarak enerji ve taşımacılık sektörleri, son 10 yılın arz tedarik krizine paralel olarak en büyük payı oluşturuyor.

4- COVID için yapılan harcamaların sanayi desteklerini azalttığı görülüyor. Ancak pandeminin geçmesinden sonra destek fonlarının tekrar eski düzeyine yükseldiği görülüyor.

5- Ülkelerin harcama alanlarında büyük farklılaşmalar var. Oluşturulan ekonomik birlikler, ulusal politikaların uygulanmasını engellemiyor.

6- Yeşil sanayi destekleri nispi anlamda artmış olsa bile desteğin mutlak rakamları çok düşük. Hele hele iklim krizine yol açan fosil kaynak kullanımını azaltan destekler yok denecek kadar az.

İncelenen ülkeler arasında yer alan İsrail birçok destek içinde çok geri. Ama İntel’in 11 milyar $’lık yatırımı için 1 milyar $’lık bağışı, ülkede spesifik (özgün) politikaların önemini ortaya çıkarıyor. Aynı şekilde bu durum İrlanda için de geçerli.

Ortada tamamlayıcı bir çalışma daha var: ABD‘nin ekonomik araştırma beyni sayılan NBER’de Aralık 2022’de 4 yazarlı bir çalışma, sanayileşme politikasında; kime, ne ve neyi sorularının yanıtını arıyor. Bunun için 2009-2020 dönemi araştırılıyor. Türkiye’de sanayi politikası uygulanan sektör sayısı “rekor” kırıyor. Ama destek önlemi sayısı Almanya’da 1300 iken, Türkiye’de sadece 100 ve parasal destekten oluşuyor.

Çalışma, sanayi politikaları konusunda şu çarpıcı tespit yapılıyor:

- Anlaşılıyor ki sanayi politikalarını uygulayan ülkeler zengin ülkeler olup, hepsi demokrasiyle yönetiliyorlar. Uygulama için devlet (kamu) ve uzun dönemli bir sanayileşme hedefi gerekiyor.

Profesör Dani Rodrik’ın orta gelirli ülkelerin demokrasiden ıraksamasını “sanayisizleşme” olarak anlatması tezi, bir kez daha doğrulanıyor.

Her iki çalışma kanımca çok yönlü yorumlamalar gerektiriyor, en önemli ders; parça parça önlem ve desteklere sanayi politikası denilemeyeceği...

GÜNÜN SÖZÜ:

ABD geçen yıl 139.000 olayla Dünya Çatışma Endeksine (ACLED) giren 50 ülkeden biri oldu.