Sanayici direniyor, tutunmaya çalışıyor ve üretiyor

Sanayi üretimi kasımda da iyi bir performans sergiledi. Ekim ve kasımdaki artış 2019'a göre yüzde 9'un üstünde. Aralıkta oran biraz düşse bile son çeyrek artışı yüzde 7'yi bulacak gibi. Bu da dördüncü çeyrekte GSYH'nin yüzde 5 dolayında artacağına, sonuçta 2020 büyümesinin yüzde 2'ye yaklaşacağına işaret.

Ekonominin pandemi yüzünden dip yaptığı nisan ve mayıs aylarından sonra birçok alanda eskiye dönüş pek mümkün olmadı ama sanayi kesiminin büyük bir dirençle üretimi artırarak sürdürdüğü gözleniyor.

Nisan ve mayıs aylarında rekor düzeyde gerileyen sanayi üretiminde sonraki aylarda belirgin bir toparlanma oldu. Özellikle takvim etkisinden arındırılmamış gerçek üretim düzeyini gösteren ham endeksin ortaya koyduğu üretim nisan ve mayısta üçte bir gibi çok yüksek oranda geriledikten sonra haziranla birlikte hızla arttı.

TÜİK’in dün yaptığı açıklamaya göre sanayi üretimi kasımda da artmayı sürdürdü. Kasım ayındaki sanayi üretimi 2019’a kıyasla arındırılmamış ham endekse göre yüzde 8.7, takvim etkisinden arındırılmış endekse göre ise yüzde 11 arttı.

Üretim, ham endekste bir ayda (temmuz) yaşanan istisna hariç son beş aydır sürekli artıyor.

Ancak nisan ve mayıs aylarında öylesine bir çöküş yaşanmıştı ki on bir aylık dönemdeki üretim artışı yüzde 1 dolayını ancak buldu.

KASIM, ARALIK, SON ÇEYREK VE BÜYÜME...

Büyüme verisinde esas olan arındırma işlemine konu edilmemiş ham endekstir. Bu endekse göre kasım ve aylarındaki sanayi üretiminde 2019'a kıyasla yüzde 9.1 artış oldu. Aralık ayındaki sanayi üretiminin 2019'a göre artış göstermeyip sabit kaldığı varsayılsa bile son çeyrekteki üretim 2019'un yüzde 6.7 üstünde oluşacak.

Sanayide işler iyi gidiyor ama biliniyor ki özellikle hizmetler sektöründe durum hiç parlak değil. O yüzden sanayide son çeyrekte yüzde 7 dolayında bir büyüme sağlandığında bile GSYH büyümesinin daha düşük gerçekleşeceği tahmin ediliyor. GSYH’de son çeyrekte yüzde 4-5 dolayında bir büyüme bekleniyor.

GSYH’nin son çeyrekte yüzde 4 büyümesi durumunda 2020’nin yıllık büyümesi yüzde 1.5’i bulacak. Son çeyrekteki oranın yüzde 5’e çıkması halinde ise yıllık büyüme yüzde 1.7’ye yükselecek.

YEP’te hep olumsuz sapma olmuyor

Eylül sonunda açıklanan yeni ekonomi programında 2020 yılının büyümesi yüzde 0.3 olarak tahmin edilmiş; ancak bir olumsuz senaryo olarak yüzde 1.5’lik küçülme tahminine de yer verilmişti.

YEP’te öngörülene göre olumlu yönde sapma görmeye doğrusu pek alışkın değiliz. Ancak büyüme konusunda böyle olacak gibi.

Programda yer alan yüzde 0.3’lük büyüme tahmininin aşılacağı kesin. Biraz önce de vurguladığımız gibi yıllık büyüme yüzde 1.7’ye, hatta son çeyreğin büyümesinin düzeyine bağlı olarak daha da yukarıya çıkabilir.

ARINDIRSAK DA MI HESAPLASAK, ARINDIRMASAK DA MI HESAPLASAK!

Sanayi üretiminde bir yıl önceye göre olan değişim iki endeksle ölçülüyor ve bu iki endeks doğal olarak farklı değişim oranları verebiliyor.

Bizde genel alışkanlıktır; herkes işine gelen endeksi kullanmayı tercih eder. Oysa bu endekslerin birbirlerine üstün tarafları yoktur. Yalnızca nerede kullanacağınıza bağlı olarak seçim yapmanız gerekir.

Takvim etkisinden arındırılmamış ham endeks, ilgili ay ne miktarda üretim yaptığınızı somut olarak ortaya koyar. Kaç adet üretim yaptınız ya da kaç metre, kaç ton; bunu görürsünüz. Sayılabilen, ölçülebilen, gözle görülebilen üretim düzeyi söz konusudur.

Takvim etkisinden arındırılmış endeks ise işgünü sayılarının eşit olması ilkesine dayanır. İşgünü sayıları eşit olmadığında endeks oluşturulurken bu durum dikkate alınır.

Çok basit olarak şöyle bir örnek verelim:

Varsayalım 2019’un aralık ayında 20 işgünü vardı ve her gün bir adet buzdolabı üretildi. 2020’nin aralık ayında 15 işgünü var ve her gün yine bir adet buzdolabı üretimi yapıldı.

Böyle bir durumda ham endeks, “Üretim 20'den 15'e düştü, yüzde 25 azaldı” sonucunu verir.

Takvim etkisinden arındırılmış endeksin vereceği sonuç ise “Her işgününde bir adet üretim yapıldı, üretim değişmemiştir” şeklinde olacaktır.

Dolayısıyla iki endeks de doğrudur. Ham endeks gerçek üretim düzeyini, takvim etkisinden arındırılmış endeks ise sanayinin performansını ortaya koyar.

Zaten iki endeksin değişim oranları aydan aya çok farklı olsa da belli bir zaman sonra birbirine yaklaşır.