Sanayi ürününde geri gelen eşya çıkmazı
Mehmet Altay Yegin / Yetkilendirilmiş Yükümlü Derneği (AEO) Yönetim Kurulu Başkanı
KONUK YAZAR
İhracatçı firmalar için “geri gelen eşya” süreci sıkıntılı bir süreçtir. Stoktan düşmüş, işlemleri tamamlanmış ve hatta yurt dışından ihracat bedeli gelmiş bir eşyanın geri gelme süreçleri sancılıdır. Bilhassa, gıda ve gıda ile temas eden sanayi ürünleri için bu durum daha da zor bir hal almaktadır.
Normal usulde serbest dolaşımda bulunan eşyanın Türkiye’den veya Türkiye’nin anlaşmalarla dâhil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerinin diğer bir noktasından ihraç edildikten sonra üç yıl içinde yeniden serbest dolaşıma girmesi halinde ve beyan sahibinin talebi üzerine, ithalat vergilerinden muaf tutulmaktadır. Ancak geri gelen eşyada belgelendirme, navlun, ardiye, demuraj ve lojistik maliyetleri ihracatçı firmalar için önceden öngörülmeyen mali yük oluşturmaktadır.
Gıda ile temas eden eşya ihracatı gerçekleştiren firmaların gözetim firması tarafından düzenlenmiş uygunluk belgesi olan ve akreditasyon kurumu markasını taşıyan “FSSC 22000- Gıda Güvenlik Sertifikası” kapsamında üretim yapmaları gerekmektedir. “FSSC 22000-Gıda Güvenlik sertifikası”: güvenli gıda üretmek anlayışı ile geliştirilmiş uluslararası bir standarttır. Doğru hammaddeyi elde etmek, doğru ürün ambalajını tercih edilmek ve ürünün tüketiciye ulaşımına kadar bütün süreçleri gözden geçirmek suretiyle, güvenli gıdanın izlenebilirliği sağlanmış olmaktadır. Kısacası bu belge gıda güvenliğini sağlayan üretim sürecinin izlenmesini kolaylaştırmaktadır.
Bu süreç izlenerek ihraç edilen ürünlerin alıcısı tarafından iade edilmesi nedeniyle geri gelmesi halinde, 25.11.2011 tarihli 28123 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Bitkisel Gıda ve Yemin İhracatında Sağlık Sertifikası Düzenlenmesi ve İhracattan Geri Dönen Ürünler İçin Uygulama Yönetmeliği” hükümlerine göre, Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğünden izin alınması gerekmektedir. İzin başvurusunda ise şu belgelerin sunulması zorunlu kılınmıştır:
* Başvuru dilekçesi,
* Üreticileri farklı olan ya da ayrı ayrı sağlık sertifikaları ile ihraç edilmiş ürünler için ayrı ayrı başvuru yapılması,
* İlgili Gümrük Müdürlüğü’nden İl Müdürlüğüne hitaben yazılmış olan ve ürünlerin denetiminin yapılmasını talep eden yazı,
* Ürünlerin ihracatı aşamasında alınmış sağlık sertifikası, (alınmışsa)
* Ürünlerin ihracatı aşamasında kesilen ihracat faturası ve gümrük beyannamesi,
* Ürünlerin iadesi aşamasında kesilen iade faturası, (ürün yurt dışında teslim alınıp iade edildiyse)
* Ürünlerin geri dönüşü nedeniyle açılan gümrük beyannamesi, (antrepo beyannamesi, özet beyan vs.)
* Ürünlerin geri dönme nedeninin izah eden yazılı (ıslak kaşeli şirketi temsile yetkili kişi imzalı) açıklama,
* Ürünlerin son tüketim tarihlerini belirtir,
Uygulamada, yurt dışına ihraç edilmiş gıda ürünü ve gıda ile temas eden sanayi ürünlerinin bulaş riski olmadan limandan geri gelmesi halinde, Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından normal ithal ürünleri öne alınarak geri gelen eşyanın incelemesi sona bırakılmakta; ürün, “geri gelen eşya” olduğu gerekçesiyle mutlaka analize gönderilmektedir. Sağlık ve bulaş riski açısından geri gelen gıda ürünlerinin analize gönderilmesi anlayışla karşılanabilir. Ancak ihraç edildiği şekli ile geri gelen bu ürünler zaten antrepo ve/veya geçici depolamaya boşaltıldığından başka gıdalara bulaşma olanağı bulunmamaktadır. Diğer taraftan, aynı ürünlerin yurt içinde imal edildikten sonra iç piyasa satışında herhangi bir kontrole tabi tutulmadığı hususu da bilinen bir gerçektir. Yapılan düzenlemenin temel amacı vatandaşlarımızın sağlığını korumak ise bu hassasiyetin sadece geri gelen gıda ürünleri için değil, doğrudan iç piyasaya sunulan ürünler için de gösterilmesini beklemek, her Türk vatandaşının hakkıdır.
Geri gelen eşyanın sanayi ürünü kapsamında gıda ambalaj ürünü olması ve havaleli ürün olması durumunda, ardiye ücretleri ve diğer lojistik maliyetler işletmelerin sırtına ciddi bir yük olarak binmekte ve ihracatı önceleyen sanayicilerimizi mali açıdan zorlayarak, bunların dünya pazarındaki rekabet gücü azaltılmış olmaktadır.
Geri gelen eşyanın ithalat vergilerinden muafen yurda sokulduğu hususu da göz önünde bulundurularak, bunların iade edildiği firmaların Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsünde olması halinde, gıda ürünü olmayan ancak gıda ile temas eden sanayi ürünleri için “Bitkisel Gıda ve Yemin İhracatında Sağlık Sertifikası Düzenlenmesi ve İhracattan Geri Dönen Ürünler İçin Uygulama Yönetmeliği”nde” değişiklik yapılarak işlem istisnası tanınması ya da taahhütname ile YYS sahibi firmaların tesislerine getirilen eşyanın kontrollerinin ilgili kamu görevlileri tarafından belirli standartlara sahip bu üretim tesislerinde gerçekleştirilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
Güvenilir ve köklü firmalar olduğundan Ticaret Bakanlığı tarafından YYS statüsü verilmiş bu firmalara, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın da aynı bakış açısıyla yaklaşması ve bu işletmelerin geri gelen eşya kapsamındaki ürünlerine farklı işlem yapılması, YYS düzenlemeleri ile erişilmek istenilen amaca da hizmet etmiş olacaktır. Bunun bir sonucu olarak, dış ticaret erbabının sırtına binen mevcut uygulamadaki gereksiz iş yükü ve buna bağlı maliyetler de ortadan kaldırılmış olacaktır.