Sanayi üretimi temmuzda hem arttı, hem azaldı!

✔ Sanayi üretimi temmuz ayında yıllık bazda ham endekse göre yüzde 0.9 geriledi, takvim etkisinden arındırılmış endekse göre ise yüzde 4.4 artış kaydetti.

✔ Bu oranlar birbiriyle çelişmiyor, ikisi de doğru. Yüzde 0.9 gerileme gerçek üretim düzeyindeki değişimi, yüzde 4.4 artış ise sanayinin performansını gösteriyor.

Başlıkta bir mantık hatası olduğunu düşünüyorsanız, ilk bakışta haklısınız. Ama ilk bakışta... Oysa başlıkta bir hata yok; çünkü temmuz ayında sanayi üretimi geçen yıla göre hem arttı, hem de azaldı.

Biz her ay yazmaktan, her ay izah etmeye çalışmaktan bıkmayız; ama okurlarımız bıkıyor mudur onu bilmek zor. Ancak özellikle öyle dönemler oluyor ki, bu açıklamaya ısrarla yer vermek kaçınılmaz hale geliyor.

Sanayi üretimimiz artıyor mu, yoksa azalıyor mu?

Temmuz ayında yine ikilemde kalacağımız bir durum oluştu. Sanayi üretiminin arttığı da söylenebilir, düştüğü de. Çünkü ne amaçla kullanacağınıza, neyin ölçüsü olarak dikkate alacağınıza bağlı olarak ikisi de doğru.

Sanayi üretimi hem artıyor, hem düşüyor...

Peki bu nasıl mı oluyor, izah edelim...

Ham ve arındırılmış endeks

Hesaplama yapılırken önce sanayi üretiminin düzeyi belirleniyor ve bu arındırılmamış endeksi gösteriyor. Yani temmuz ayında kaç adet buzdolabı, kaç ton kağıt, kaç metre kumaş üretmişiz, bunu görüyoruz.

Elle tutulur, gözle görülür, sayılabilir, tartılabilir üretim...

Bu somut üretim düzeyi. Zaten GSYH hesaplamasında da bu endeksin ortaya koyduğu üretim dikkate alınıyor.

İşte arındırılmamış bu endekse göre temmuz ayındaki üretim geçen yılın yüzde 0.9 altında kaldı. Sanayi üretiminde bir gerileme var.

Ama aynı ay için sanayi üretiminin yüzde 4.4 arttığı da açıklandı. Bu oran da doğru tabii ki. Bu hesaplamanın mantığı da şu:

“Eğer iki yılın temmuz aylarında işgünü sayısı aynı olsaydı, bu yılki üretimin geçen yıldan yüzde 4.4 daha fazla olduğu sonucuna varılacaktı.”

Dikkat ediniz, aslında bu yılki üretimin geçen yıldan yüzde 4.4 daha fazla olduğu söylenmiyor, zaten bu söylenemez de; çünkü üretim yüzde 4.4 daha fazla değil, yalnızca “işgünlerinin sayısı aynı olsaydı üretim bu kadar artardı” denilmek isteniyor.

Biri gerçek düzey, biri performans

Arındırılmamış endekse göre bulunan üretim, gerçek üretim düzeyini gösteriyor. Dedik ya, “elle tutulur, gözle görülür” üretim düzeyini.

Takvim etkisinden arındırılmış ve yüzde 4.4’lük artışa işaret eden üretim düzeyi ise sanayinin performansını ortaya koyuyor.

Kuşkusuz bu da çok değerli bir gösterge. Sanayi, bu göstergeyle bir anlamda şunu ifade etmiş oluyor:

"Çalıştığım gün sayısı aynı olsaydı ben üretimimi bu kadar artıracaktım. Ama gün sayısı az olduğu için daha az üretim yapabildim, gerçek performansım üretim düzeyine yansımadı.”

Sonuç olarak bir kez daha altını çizelim. Temmuz için yüzde 0.9 düşüşe işaret eden endeks de doğrudur, yüzde 4.4 artışa işaret eden endeksde.

Bu oranların birbirine göre üstünlüğü duruma ve kullanım amacına göre değişir.

Milli gelirle ilgili bir tahmin yapacaksanız kullanacağınız oran ham endeksin gösterdiği yüzde 0.9 gerilemedir.

Ama yok eğer sanayideki performansı ölçmek istiyorsanız, doğru oran yüzde 4.4 artıştır.

Ağustosta durum tersine dönecek

Baz değerlerimiz belliyse ve gidişatı da iyi kötü görüyorsak ağustos ayında ne olacağını da şimdiden söyleyebiliriz.

Arındırılmamış endeks geçen yıl ağustosta yalnızca 99.1 düzeyindeydi. Bu yıl temmuzda 119.3 olan endeks, bir miktar gerilese bile ağustosta geçen yıla göre yüzde 15’e yakın bir artış gerçekleşmesi beklenmelidir.

Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre olan artışın ise yüzde 7-8’i geçmesi zor görünmektedir.

Merkez Bankası EVDS’deki hatayı düzeltti

Merkez Bankası elektronik veri dağıtım sisteminin (EVDS) BİST endekslerinin yer aldığı bölümünde bazı hatalar yapmış ve biz de bu konuyu 8 ve 14 Eylül günlerinde köşemize taşımıştık.

Merkez Bankası dün hataları giderdi. Endeksler iki sıfır atılmış hale getirilerek güncellendi, ayrıca eksik olan 10 Temmuz gününün endeksi de listeye dahil edildi.