Sanayi üretimi hazirandan sonra temmuzda da kötü

Temmuz ayının sanayi üretimi verilerine bakıp pekala “Bir iyi, bir kötü haber var” denilebilir. Her ne kadar iyi diye nitelenen haber biraz teselli gibi olsa da söyleyenin başı ağrımaz.

İyi haber ne mi? Sanayi üretimi temmuzda hazirana kıyasla daha iyi bir performans gösterdi.

Peki kötü haber? Sanayideki üretim hazirana göre daha iyi olmakla ya da görünmekle birlikte geçen yılki düzeyin yine de altında kaldı.

Toplam sanayi üretimi haziranda takvim etkisinden arındırılmış hesaplamayla geçen yılın aynı ayına göre yüzde 5 azalmıştı. Temmuzdaki azalmanın oranı ise yüzde 3.9 oldu.

Üretimde yine azalma var; ama daha az...

Şimdi bu oranlara bakıp “Temmuzda da durum kötü ama haziran kadar değil” demek mümkün de bu biraz avuntu olur.

Ya imalat sanayi?

Toplam üretimdeki seyir böyle de imalat sanayinden gelen haberler daha bir iç karartıcı.

İmalat sanayinde artık belirgin bir eğilimden söz etmek yanlış olmaz. Üretim dört aydır sürekli olarak azalıyor.

İmalat sanayi üretimi takvim etkisinden arındırılmış hesaplamaya göre geçen yıla kıyasla nisanda yüzde 1.5, mayısta yüzde 0.4, haziranda yüzde 7.2, temmuzda ise yüzde 5.1 geriledi.

Aylık durum

Bardağın dolu tarafına işaret etmek isteyenler için bir gösterge daha var. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış toplam sanayi üretimi temmuzda hazirana göre yüzde 0.4 arttı. Aynı şekilde hesaplanan üretim, haziranda mayısa göre yüzde 2.4 gerilemişti.

Aynı eğilim imalat sanayinde de gözlendi. İmalat sanayi üretimi mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış hesaplamayla haziranda mayısa göre yüzde 3.4 geriledikten sonra temmuzda hazirana göre yüzde 0.5 arttı.

Yedi aylık ve yıllık gidişat

Gerek toplam sanayi, gerekse imalat sanayi üretimindeki gerçekleşmenin yedi aylık ve yıllık toplam alınarak bir önceki dönemle kıyaslanması da gidişatın pek parlak olmadığını gösteriyor. Son aylardaki gerileme, önceki aylarda yaşanan artışı törpülemiş durumda.

Bu yılın ilk yedi ayındaki toplam sanayi üretimi, geçen yılın yalnızca yüzde 0.77 üstünde.

Aynı dönem için imalat sanayinde kaydedilen üretim ise geçen yılın yüzde 0.03 altında kaldı.

Bu yılın temmuzu itibarıyla son bir yıldaki üretimin bir önceki yıllık üretimle kıyaslanması da çok düşük bir artış sonucu veriyor.

Buna göre son bir yıldaki sanayi üretimi önceki bir yılın yüzde 1.77, imalat sanayi üretimi ise yine önceki bir yılın yüzde 1.27 üstünde bulunuyor.

GSYH’deki gerçekleşme

GSYH kapsamında imalat sanayinde ilk çeyrekte yüzde 3.6 büyüme kaydedilmiş, ikinci çeyrekte yüzde 2.9’luk küçülme yaşanmış; sonuçta ilk yarıdaki büyüme yüzde 0.4 düzeyinde kalmıştı.

İmalat sanayi ve toplam sanayi üretiminin yılın ikinci yarısına yine gerilemeyle başladığını aktardım. Oysa geçtiğimiz hafta açıklanan orta vadeli programda GSYH’de ikinci çeyrekte ilk çeyreğe göre yaşanan olumsuz eğilimin tersine çevrileceği umudunu taşıyan bir hedef var.

Toplam GSYH ilk çeyrekte yüzde 5.3, ikinci çeyrekte yüzde 2.5 olmak üzere ilk altı ayda yüzde 3.8 büyüdü. Yılın tümüne ilişkin büyüme hızı hedefi yüzde 4’ten yüzde 3.5’e revize edildi. Yılın tümünde yüzde 3.5’lik revize hedefi yakalayabilmek, ikinci yarıdaki büyümenin yüzde 3.2’nin altına inmemesiyle mümkün.

Oysa ikinci çeyrekte yüzde 2.5’e inildi ve yavaşlama eğilimi üçüncü ve dördüncü çeyreklerde de sürecek gibi. Nitekim sanayi üretimine ilişkin temmuz ayı verileri bunun işaretini veriyor.

Dolayısıyla GSYH’de ne ikinci çeyreğin yüzde 3.2’lik büyümesi mümkün görünüyor, ne de yılın tümüne ilişkin yüzde 3.5 büyüme.

Üç yılda yüzde 5 üretim artışı!

Toplam sanayi ve imalat sanayi üretiminin belli bir dönemdeki değişimi kadar üretimin düzeyi de önemli, hatta bu belki daha önemli.

TÜİK sanayi üretimine ilişkin verileri 2021 yılını 100 kabul ederek oluşturuyor. Yani Türkiye’nin 2021 yılının ortalamasında 100 birim üretim yaptığı varsayılıyor.

Aradan üç yıl geçmiş, peki Türkiye bu yılın ortası itibarıyla ne kadar üretim yapıyor?

Toplam sanayi üretim endeksi 100’den (temmuz için söyleyelim) yaklaşık 105’e, imalat sanayi endeksi de yine yaklaşık 104’e çıkmış.

Üç yılda üretimi reel anlamda toplam sanayide yüzde 5, imalat sanayinde yüzde 4 artırabilmişiz.

Üretimde son aylarda yaşanan düşüş devam ettiği takdirde herhalde yıl sonuna doğru 2021 düzeyinin bile altında endeksler görürüz.