Şahin mi, yoksa şahin görünümlü güvercin mi?
Para ve sermaye piyasaları hayvan benzetmelerini çok sever. Son yıllarda siyah kuğu, gri gergedan gibi metaforların yanı sıra borsalardaki ayı-boğa ve şahin-güvercin benzetmelerini çok sık duymaya başladık. “Şahin ve güvercin” tanımlaması özellikle Merkez Bankası başkanları için sıklıkla kullanılır.
TCMB’nin yeni Başkanı Fatih Karahan da bu benzetmelerden payını alıyor. Enflasyon Raporu sunumunun hemen ardından medyada “Yeni TCMB Başkanı şahin davranacak” ya da “Karahan’dan şahin mesajlar” gibi pek çok başlık atıldı. Sadece medyada değil finans kuruluşlarının raporlarında da yer aldı şahin benzetmesi. Mesela JP Morgan “TCMB’nin başına bir şahin geldi” dedi.
Şahin-güvercin benzetmesinin kökeni 19’uncu yüzyılın başlarına kadar gider. Şahin, İngilizlere karşı savaşa girilmesini savunan Amerikan Kongre üyelerine takılan bir sıfattı. Savaştan kaçınıp diplomatik çözüm aramakta ısrar edenlere ise güvercin denirdi. Daha sonra diplomaside ve politikada askeri varlığa dayalı saldırgan politikalar izleyenler için şahin kullanılmaya başlandı.
Zamanla finans piyasalarında da artan şekilde duymaya başladık. Daha çok merkez bankaları için kullanılıyor. Sıkı para politikasını savunanlara şahin, daha gevşek politikaları savunanlara ise güvercin deniliyor.
Genelde “şahin başkanlar daha başarılıdır” gibi bir yanlış algı var ama işin aslı öyle değildir. “Şahin başkan iyidir, güvercin başkan kötüdür” diye bir şey yok. Önemli olan doğru zamanda doğru davranışı göstermektir. Başkanlar yeri gelir şahin olur, yeri gelir güvercin. Yanlış olan şahin olunması gereken yerde güvercinlik yapmak, ya da güvercin olunması gereken zamanda şahinlik yapmaktır.
Bir Merkez Bankası için önemli olan duruştur; fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmektir. Bunu sağlamak için enflasyonun orta vadeli görünümüne uygun davranmaktır. Eğer Merkez Bankası ya da başkanı orta vadeli görünüme aykırı ve gerçeklikten uzak bir tutum içine girmişse o ne şahin ne de güvercindir; bambaşka bir şeydir. Bir de “şahin görünümlü güvercinler” ya da “güvercin görünümlü şahinler” vardır ki; onlar ayrı bir yazı konusudur. Söylemde şahin olup eylem de güvercin olurlar.
"Merkez Bankası haziran ayından bu yana takındığı şahin davranışı sürdürebilecek mi yoksa “şahin görünümlü güvercin” mi olacak. Benim gördüğüm kadarıyla “şahin” davranma konusunda kararlılar çünkü enflasyonun mevcut düzeyi ve görünümü şimdilik şahin olmayı gerektiriyor."
TCMB’nin yeni Başkanı Fatih Karahan ise şu ana kadar şahin bir başkan izlenimi verdi. Onun yönetiminde ilk Enflasyon Raporu’nda ve ilk Para Politikası Kurulu toplantısında şahin mesajlar verildi; enflasyon görünümünde belirgin ve kalıcı bir bozulma öngörülmesi durumunda para politikası duruşunun daha da sıkılaştırılacağı söylendi. Şimdi iş bu şahin söylemin altını doldurmaya geldi. Merkez Bankası haziran ayından bu yana takındığı şahin davranışı sürdürebilecek mi yoksa “şahin görünümlü güvercin” mi olacak. Benim gördüğüm kadarıyla “şahin” davranma konusunda kararlılar çünkü enflasyonun mevcut düzeyi ve görünümü şimdilik şahin olmayı gerektiriyor. Son yıllarda Merkez Bankası’nın analiz kabiliyeti konusunda şüpheye düşmüştük ama görüyoruz ki yeni yönetim durumu layıkıyla analiz edebiliyor. Ve Merkez Bankası’nın son açıklamalarından da görülüyor ki; Banka durumun ve çözüm yolunun farkında.