Sağlıkta dönüşümün yükü SGK'ya, kârı hastaneye

2005 yılında pilot uygulamalar ile başlayan sağlıkta dönüşüm programı, Sosyal Güvenlik Kurumu’nu (SGK) ilaç ve tedavi süreçlerinden çıkartıp sadece masrafları karşılayan bir kurum haline getirdi. Bu dönüşümden en karlı çıkan taraf hastaneler oldu.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) sağlık harcamaları istatistikleri sağlık istemindeki dönüşümün, hem harcama yapan taraflar arasındaki yük dağılımının nasıl değiştiğini hem de sistemden kazanç elde eden taraflar arasındaki gelir paylarının nasıl değiştiğini ortaya koyuyor.

Biz burada cari sağlık harcamalarının küçük kalemleri olan evde hemşirelik hizmeti, halk sağlığı programı hizmetleri, genel sağlık yönetimi ve sigorta kalemlerini ayırıp, en büyük harcama kalemleri olan hastane, ayakta bakım hizmetleri ile eczane ve tıbbi cihaz satışı kalemlerindeki yüklerin ve kazançların dengesinin nasıl değiştiğine bakarak, sağlıkta reformun sonuçlarını değerlendirmeye çalışacağız.

Önce sağlık için cebinden-kasasından para çıkanların yük paylaşımının, dönüşüm öncesine göre nasıl değiştiğine bakalım.

Temel cari sağlık harcamaları olarak adlandırdığımız bu üç kalemdeki toplam harcamalarda vatandaşların payı 2005’te yüzde 22.59 iken, 2019’da yüzde 16.97’ye geriledi. Ancak burada ilginç bir nokta var. Vatandaşların ayakta bakım hizmetleri ile ilaç ve medikal gereç harcamalarındaki payı düşerken hastanelere yaptığı ödemelerin payı artmış.

Temel cari sağlık harcamalarında vatandaşların payı gibi merkezi devlet ve yerel devletin payı da 2005’e göre azaldı. Harcamalarda merkezi devletin payı yüzde 27.1’’ten yüzde 19.22’ye, yerel yönetimlerin payı yüzde 0.85’ten yüzde 0.46’ya geriledi. Vatandaş ve devletin payındaki azalma, SGK’nın sırtına yüklendi. SGK’nın temel cari sağlık harcamalarındaki yükü, 14.24 puan artarak yüzde 43.95’ten yüzde 58.19’a çıktı. Şimdi de kazancın nasıl paylaşıldığına bakalım.

Ayakta bakım hizmeti veren doktorlar, klinikler ve sağlık merkezlerinin temel cari sağlık harcamalarından aldığı pay 2005’te yüzde 18.39 iken 2019’da 4.51 puanlık bir kayıpla yüzde 13.87’ye indi. Eczaneler ve medikal gereç satışı yapanların payı ise 10.24 puan düşerek yüzde 40.29’dan yüzde 30.05’e indi.

Bu iki kesimin paylarındaki düşüş, hastanelerin kazancında artış haline geldi. Hastanelerin temel cari sağlık harcamalarından aldığı pay, 14.75 puan artarak yüzde 41.33’ten yüzde 56.07’ye tırmandı. Sağlık sisteminin en geniş kesimini oluşturan doktorlar, klinikler, eczaneler ve medikal gereç satıcılarının payı azalırken, sağlık ağının daha az sayıdaki ayağı olan hastanelerin payı sıçrama yaptı.

Sağlık reformunun yükü SGK’nın sırtına yıkılırken, karı hastanelerin kasasına akıtılmış. SGK’nın artan yükü sosyal güvenlik açığının son yıllarda hızla artarak dev boyutlara ulaştırdı. Bu açıklar da bütçeden karşılanarak veya sigortalıların alacağı imkânlardan kısılarak karşılandığı için son noktada vatandaşların sırtına yıkılmış oluyor.

Dolayısıyla sağlıkta ticarileşmeye dayanan bu sistemin karı hastanelere akarken zararı kamu maliyesi ve vatandaşa çıkıyor.