Risk ve kur: Şimdi daha yüksek
2001 krizi ile karşılaştırıldığında şu anda yaşamakta olduğumuz enflasyonist süreç daha olumsuz gelişiyor. Şimdi hem enflasyon hem de fiyatlar genel düzeyinin artış hızı daha yüksek. Salı günü bu konu üzerinde durmuştum. Sıra döviz kuru ve risk primini (CDS) incelemekte. Ele aldığım dönem enflasyon yazısındaki dönem: 1 Şubat 2001-31 Ocak 2022 ile 1 Eylül 2021-7 Temmuz 2022 dönemi (ikinci dönemin son günü CDS için 1 Temmuz). Neden bu dönem? 2001 krizi şubat ayının sonuna doğru patlak vermişti. Dönemin Ocak 2002’de bitmesinin ilk nedeni enflasyonun zirve noktasına ulaştığı ay olması. İkincisi, dönemi uzatsaydım 2001 krizi lehine olacaktı; toplam on iki aylık bir dönem ile yetindim. İkinci dönemin başlangıcının Eylül 2021 olmasının nedeni ise sanırım açık: Yaşamakta olduğumuz krizi tetikleyen faiz indirimi süreci o ay başladı.
İlk grafikte dolar kurunun hareketleri gösteriliyor. Karşılaştırmayı rahat yapabilmek için yukarıda belirttiğim her iki dönemin ilk günün döviz kurunu 100 olarak alıyorum. Dönemin diğer kurlarını da bu 100 değerine uygun biçimde hesaplıyorum; bir anlamda dolar kuru endeksi oluşturuyorum. Yatay eksende yer alan numaralar ise, dönemin ilk ayı 1 olmak üzere sırayla izleyen ayları ifade ediyor. Kur karşılaştırması için şu noktaya özellikle dikkat etmek gerekiyor: 2001 krizi sonrası dönemin ilk birkaç haftası hariç döviz kuruna müdahalesi yok TCMB’nin. Oysa şimdi yoğun müdahale olduğuna dair haberler çıkıyor basında. Şimdi yapılan tüm döviz satışlarına karşın dolar kurunun geldiği düzey, 2001 krizinin ilk onuncu ayının sonunda gelinen düzey ile aynı. İkinci grafikte ise risk priminin hareketleri yer alıyor. Risk primi açısından ulaştığımız düzey şimdi daha yüksek.
Her iki grafiğin verdiği bir de önemli mesaj var: Ciddi bir ekonomi programı uygulandığında, hem hiç döviz müdahalesine gerek kalmadan döviz kuru düşüyor hem de risk primi. Dikkatli gözlerden kaçmamıştır: Bu düşüş dolar kurunda 2001’in Eylül ayının ortasında, risk priminde ise Ağustos ayında başlıyor ve ele aldığım dönemin sonuna kadar kesintisiz sürüyor. Üstelik yukarıda vurguladığım gibi, ilk dönemi uzatsaydım her iki göstergenin aşağıya doğru hareketlerinin sürdüğünü görecektik.
Sonuç? Yine aynı: Acilen düzgün bir ekonomi programına ihtiyaç var.