Reel kesim bekle gör politikası mı izliyor?

✔ Reel kesim kuruluşlarının dörtte üçü ekim ayındaki gidişatın eylülle aynı olduğu görüşünde. Gidişatın değişmediğini söyleyenlerin oranı giderek yükseliyor.

✔ Ancak son günlerde kurda yaşanan hızlı tırmanış genel gidişatın aynı olduğu yönündeki ağırlıklı görüşü değiştirebilir, beklentiler yine kötümsere dönebilir.

Birinci iyi haber reel kesim güven endeksinin dört aydır üst üste iyimserlik sınırı olan 100’ün üstünde oluşması ve genel eğilim olarak da artıyor olmasıdır.

İkinci iyi haber söz konusu endeksin yaklaşık iki buçuk yılın en yüksek düzeyine çıkmasıdır. Reel kesim güven endeksi ekim ayında 108.1 düzeyinde gerçekleşmiştir. Endeks, böylece 2018’in mayıs ayında oluşan 109.9’dan sonraki en yüksek düzeyde çıkmıştır.

Bunlar bardağın dolu tarafı. Genel durum fena görünmüyor. Ama detaylara da bakmak gerekir.

Reel kesim güven endeksinin en derleyip toparlayan, adeta tüm soruların özetini ortaya koyan kalemi genel gidişatla ilgili kalem. Soru tam olarak şöyle:

“Sanayi dalınızdaki genel gidişat konusunda bir ay önceye kıyasla görüşünüz?”

Önce genel bir bilgi... Reel kesim güven endeksinde “iyimser-kötümser” ya da “arttı-azaldı” veya “artacak-azalacak” gibi yanıtların olumlu olanlarından olumsuzlar çıkarılıyor ve aradaki farka 100 ekleniyor. Ortaya çıkan sayı da endeksi gösteriyor.

Genel gidişatla ilgili sorunun endeksi de ekim ayında 100’ün üstüne yükseldi. Ne var ki, bir sıkışma gözleniyor. Ne demek istediğimizi açmaya çalışalım.

Pandeminin ekonomiyi kasıp kavurduğu nisan ayı. Reel sektör kuruluşlarının yüzde 36’sı genel gidişatın mart ayına göre aynı olduğunu, yalnızca yüzde 3’ü daha iyi olduğunu, tam yüzde 61’i ise kötü olduğunu söylemiş.

Mayısla birlikte denge hızla değişmiş ve kötümser olduğunu belirtenlerin oranı yüzde 39’a gerilemiş, izleyen aylarda da yüzde 20’nin altına inmiş.

Peki kötümserlerle iyimserler yer mi değiştirmiş; hayır. Tamam iyimserlerde bir artış yaşanmış ama pandemi öncesi döneme ancak dönülmüş. Geçiş ağırlıkla “durum aynı” diyenler yönünde olmuş.

Durumun bir önceki aya göre aynı olduğunu söyleyenlerin oranı giderek artma eğiliminde. Ekim ayında ankete katılan 1732 reel sektör işyerinin dörtte üçten fazlası, tam yüzde 76.6’sı durumun eylül ayına göre değişmediği görüşünü dile getirmiş. Bu son yıllarda görülmedik ölçüde yüksek bir oran. Zaten grafikte bu eğilimi kolaylıkla izlemek mümkün.

Ekim ayında öyle bir tablo var ki, iyimserlerle kötümserler birbirine çok yakın. Oranların yakınlığı anlamında benzer bir tablo ağustosta da oluşmuştu. Ama bu kez oranlar küçük ve yakın, çünkü ağırlık “durum değişmedi” diyenlere kaymış.

Reel kesim beklemekten yana

Reel kesim durumun değişmediğini giderek daha fazla dile getiriyor ama durumu değiştirecek olanlar da kendileri.

Peki niye yapmıyorlar, niye harekete geçmiyorlar? Üstünde durulması gereken asıl soru budur.

Belli ki yarın ne olacağını bilememenin, yarın ne yönde bir gelişme yaşanacağını kestirememenin yol açtığı bir bekle gör politikası hakim olmuş.

KURDAKİ TIRMANIŞ BELİRSİZLİĞİ DAHA DA ARTIRACAK

Bu satırların yazıldığı dün öğleden sonra dolar 8.09’u, euro ise 9.56'yı aşmıştı.

Bir günde yüzde 1’in üstüne çıkan bu artışın nedenleri apayrı bir konu. Biz ortaya çıkacak sonuca bakalım.

Bu hızlı artış, hatta tırmanış reel sektörün işini çok ama çok zorlaştıracaktır.

Konumuz reel sektör olduğu için böyle diyoruz, yoksa kur artışından etkilenmeyecek kesim tabii ki yoktur. Ancak çoğunluk olumsuz etkilenirken geliri döviz cinsinden olan kişi ve kuruluşlar adeta bayram edecektir.

Kurlardaki bu artış öncelikle döviz borcu olan reel sektör kuruluşlarını zora sokacak ve önümüzdeki dönemde ne yazık ki iflaslar yaşanacak. O duruma gelinmese bile üretim maliyetinden tasarruf için işçi çıkarma yoluna gidilebilecek.

Son dönemde giderek yayılma eğilimi gösteren Türk ürünlerine boykot ihracatı etkiler boyuta gelirse, kur artışının ihracat üstündeki olumlu etkisi de yok olacak.

Özel sektörün dörtte üçü ekim ayında genel gidişatın bir önceki ayla aynı olduğunu söylemişti. Bu kur artışı ve olası pandemi yasakları yüzünden bir de bakmışsınız kasımda, aralıkta mavi kutulardan sarı kutulara hızlı bir geçiş olmuş...