‘Rasyonel zemin’ adımları piyasalardaki anomaliyi azaltıyor
Caner Samancı
Vergi Müfettişi – İktisatçı
TCMB’nin 2021 sonbaharında faiz indirimlerini başlatmasıyla birlikte enflasyon oranının altında seyreden kredi faiz oranları, işletmelerin orta uzun vadedeki yatırım ve bilanço büyütme kararlarını öne çekerken tüketiciler de enflasyonun bütçeleri üzerindeki hissedilir etkisini azaltmak gayesiyle tüketimlerini öne çektiler.
Yatırım ve tüketimleri öne çökme yönündeki finansal karar mekanizmasının optimal çalıştığı gözlemlendikten sonra hane halkı ve işletmeler tarafından ikinci aşamaya geçilerek ne orta ne uzun vadede reel bir tüketim ve yatırım karşılığı bulunmayan iş modellerine ve harcama kalemlerine yönelim gerçekleşti.
Üretim tarafında marjinal maliyeti düşürmeyen ya da etkisi sınırlı olan makine tesisat yatırımları ile emtia stoklarının hanehalkı tarafındaki karşılığı ihtiyaç olmayan ve otoparklara brandayla park edilen sıfır/ikinci el otomobiller ve döviz bürosu kuyrukları olarak kendini gösterdi.
Katlanılan faiz maliyetinin bilanço veya malvarlığı büyümesinin altında olduğu sürece tolere edilebilen bu mekanizmanın artık çalışmayacağı yönünde ilk sinyallerin alınmaya başlandığı söylenilebilir.
Bir süredir gayrimenkullerin metrekare fiyatının genel bir düşüş eğiliminde olduğu yönünde haberler okuyoruz. Sıfır otomobiller ile ikinci el otomobiller arasındaki makas daralıyor. Kur durağan bir seyir gösteriyor ve borsada enflasyon etkisini göz ardı ettiğimizde reel bir artıştan söz etmek güç.
Gösterge faizde yapılan artış ve artışın devam edeceği yönündeki vurgu, dövizdeki yükselişin düzeltme denilebilecek seviyede kalması, TL mevduatlara verilmeye başlanılan %40 seviyelerindeki getiri, kredi genişlemesinin yavaşlaması bu durumun öncü göstergelerindendi.
Piyasalar normalleşiyor. Yukarıda belirtilen hususlar ve çoğaltılabilecek örnekler kimi ekonomistler tarafından resesyonun ayak sesleri olarak yorumlansa da tamamıyla red olunamayacak bu yorumun öncesinde hem kamu otoritesinin hem de yatırımcı/tüketici tarafının davranışlarında ‘rasyonel zemin’e geçiliyor olmasının etkilerini de muhakkak göz önünde bulundurmak gerekir.