Posco Assan, yatırımını sürdürüp sıcak haddeye girseydi, Çin’e direnir miydi?

PoscoAssan TST’nin Kocaeli Asım Kibar Organize Sanayi Bölgesi’ndeki (OSB) 169 bin metrekarelik alana kurulu fabrikasında şirketin Koreli CEO’su Jongduk Suh ve Kibar Holding CEO’su Haluk Kayabaşı ile buluştuğumuzda önce şirketin Başkan Yardımcısı Ufuk Özdemir’in sunumunu izledik:

- PoscoAssan TST, ülkemizde üretimi bulunmayan bir ürünü üretmek üzere 2011 yılında kuruldu. 350 milyon dolarlık yatırımda Posco yüzde 70, Kibar Holding’e bağlı Assan da yüzde 30 pay aldı.

Ufuk Özdemir, 2013 yılında üretime başlayan PoscoAssan’ın Türkiye’nin en büyük paslanmaz çelik üreticisi olduğunu belirtti:

- Şirketimiz hammadde olarak kullandığı sıcak haddelenmiş yassı çeliği asitleyip tavlama, ardından soğuk haddeleme, asitleme, tavlama, skinpass, tension leveling, coil grinding and polishing, dilme gibi birçok ayrı prosese tabi tutup mamul haline getiriyor.

500 kişinin çalıştığı tesisin yıllık haddeleme kapasitesinin 250 bin, tavlamada ise 300 bin ton olduğunu kaydetti:

- Üretimin yüzde 70’ini yurt içine veriyoruz. Bunun yüzde 52’si distribütörlere, yüzde 22’si beyaz eşya, yüzde 16’sı mutfak eşyaları, yüzde 10’u da otomotiv sektörüne gidiyor.

Tesisin teknolojisine işaret etti:

-  Fabrikamızda kullanılan teknoloji ve ekipman, soğuk paslanmaz çelik alanında Avrupa’da sadece iki tesiste daha bulunuyor. 2013’te üretime başladığımızda bu teknoloji ve kapasite ilk bizde vardı.

Araya girip sordum:

- Bu yatırım 350 milyon dolarla başlayıp daha sonra büyüyecekti. Neden büyümedi?

Haluk Kayabaşı yanıtladı:

- Yatırım 3 fazdan oluşuyordu. İlk fazını yapmış olduk. Aslında harcadığımız 65 milyon dolarlık KDV’yi de koyarsak yatırım bedeli 415 milyon doları buldu. Koreli ortağımız, “Birinci fazda kâra geçelim, sonra ikinci faz yatırımı yaparız. O da kâra geçince 3’üncü faz yatırıma yöneliriz”dedi.

Söz konusu yatırımların aşamalarını da anlattı:

- İkinci faz yatırımda kapasite 500 bin tona, 3’üncü fazda da 1 milyon tona çıkacaktı. Ayrıca 3’üncü fazda sıcak hadde bölümü de kurulacaktı. Yani, sıvı çelikten soğuk haddeye uzanan bir üretim burada gerçekleşecekti.

Meslektaşım Ali Çağatay, KDV ile ilgili bir ayrıntıyı anımsattı:

- Yatırım sırasında ödediğiniz KDV’nin iadesi söz konusu değil mi?

Kayabaşı şu yanıtı verdi:

- Kâr edince mahsuplaşma söz konusu olacaktı. Ancak, kârlılık söz konusu değil.

Soruyu sürdürdük:

- 11 yıldır hiç mi kâr etmediniz?

Bunun üzerine 2022 yılını işaret etti:

- Bir tek 2022 yılında kâr ettik. Zaten 2022’de kâr etmeyen şirket yok gibiydi.

Sohbet sırasında Haluk Kayabaşı ile Temmuz 2021’de yaptığımız görüşmeyi anımsadım, arşivime girip baktım. Kayabaşı, Kibar Holding çatısı altındaki şirketleri tek tek anlatırken, PoscoAssan’la ilgili de şu bilgiyi vermişti:

- PoscoAssan yatırımıyla ilgili fizibilite çalışmaları bize 7-8 yılda yatırımın geri döneceğini gösteriyordu, olmadı. İlk kez geçen yıl (2020) kâra geçebildik.

O sohbette Çin’den ithal edilen ürünlerle rekabette zorlandıklarını vurgulamıştı:

- Çin’den ürün gelişi durunca kâra geçebildik. Kârlılık bir-iki yıl devam ederse yatırımın ikinci fazı gündeme gelebilir.

Kayabaşı, fabrikayı gezerken anti-damping soruşturması başvurusuna giden süreci şöyle özetledi:

- Çin, Endonezya ve Tayvan gibi ülkeler, dampingli fiyatlarla ülkemize soğuk hadde paslanmaz çelik gönderiyor. Avrupa’daki üreticilerin ton başına fabrika çıkış fiyatı 3 bin-3 bin 200 dolar iken, Çin ve Endonezya’dan 1850-1950 dolara ürün gelebiliyor. Bu fiyat bizi zorluyor.

Avrupa Birliği’nin uyguladığı ek vergilere dikkat çekti:

- AB, Çin’e karşı yüzde 24.4-25.3, Endonezya’ya karşı yüzde 30.3-41.2 arasında değişen oranlarda anti-damping ve anti-subsidy önlemi uyguluyor. Asya ülkeleri bile Endonezya ve Çinli üreticilere karşı yüzde 20.2-52 arasında değişen oranlarda anti-damping engeli koyuyor.

Paslanmaz çelikte uygulanan yüzde 12’lik gümrük vergisinin çok düşük kaldığını savundu:

- Ülkemizde diğer demir çelik ürünlerinin ithalatında yüzde 15-20 gümrük vergisi var. Paslanmaz çelikte yüzde 12 gibi düşük düzeyde kalan gümrük vergisi, Çin ve Endonezya’dan gelen ürünlerin trafik sapması yöntemiyle Avrupa’ya satılmasına yol açıyor.

- Yatırımınızın 3’üncü fazını da yapıp, sıcak haddeden itibaren üretime geçmiş olsaydınız, Çin ve Endonezya’dan gelen ürünlerin fiyatlarıyla rekabet şansınız artar mıydı?

Kayabaşı, emin olamadı:

- O hesabı yapmış değiliz. Belki de rekabet şansımız olurdu. Yalnız, yatırımın ikinci ve üçüncü fazını gerçekleştirecek ortam maalesef oluşmadı.

Yazının bu bölümünün sonunda soruyu yineleyeyim:

- PoscoAssan, üçüncü faz yatırımı yapıp, üretimi sıcak haddeden soğuk haddeye uzanan yolculuğa taşısaydı, rekabet gücü artar mıydı?

1.5 milyar dolarlık ihracat yaptık, 3 milyar dolarlık ithalatı kestik

PoscoAssan TST Genel Müdürü Jongduk Suh, grubun Türkiye’de fabrikasının olmasının kendileri için önemine değindi:

- Örneğin COVID-19 pandemisi sırasında gemiler dünyanın birçok noktasına gidemedi. Kocaeli’nde üretimin sürmesi pazara mal vermeyi sürdürmemizi sağladı.

Şirketin Başkan Yardımcısı Ufuk Özdemir, sunumunda Kocaeli tesislerindeki toplam üretimleri üzerinde durdu:

- 11 yıllık üretimimiz 2 milyon tonu aştı. Bugüne kadar gerçekleştirdiğimiz ihracatın toplamı 1.5 milyar doları buldu.

Özdemir, şu noktanın altını çizdi:

- PoscoAssan’ın paslanmaz çelik üretimi, 11 yılda Türkiye’ye 3 milyar dolarlık ithalatın önünü kesmiş oldu. Bu da Türkiye ekonomisi için çok önemli katkıdır.

Avrupa, bir tek bize ihracat vizesi verdi

Kibar Holding CEO’su Haluk Kayabaşı, 2021 yılından beri Ticaret Bakanlığı’na Avrupa konusunda başvuru yaptıklarını belirtti:

- Biz Avrupa ülkelerine paslanmaz çelik ihracatının firmamız dahil her şirket nezdinde soruşturulmasını istedik.

Avrupa Parlamentosu’nun 14 Ağustos 2023’te soruşturma başlattığını anımsattı:

- Soruşturma yaklaşık 8 ay sürdü. O sırada biz de Avrupa’ya ihracat yapamadık. Soruşturmadan Türkiye’den Avrupa Birliği ülkelerine paslanmaz çelik ihracatına yüzde 20 ek vergi kararı çıktı.

Ardından ekledi:

- AB’nin ek vergi kararından bir tek PoscoAssan hariç tutuldu. Bu karar, şirketimizin standart ve prosedürlerinin AB ile tam uyum sağladığını kanıtladı.

PoscoAssan Genel Müdürü Jongduk Suh araya girdi:

- Avrupa Parlamentosu’nun anti damping soruşturması açacağını tahmin ediyorduk. Biz soruşturmaya hazırdık. Nitekim Türkiye’den bir tek biz bu soruşturmadan temize çıktık.

Bizim adımızı kullanıp Avrupa’ya ihracat yaparak tonda 1000 dolar kazanan var

Kibar Holding CEO’su Haluk Kayabaşı, bazı çelik servis merkezlerini adres gösterdi:

- Bazı çelik servis merkezleri Çin’den soğuk haddelenmiş paslanmaz çelik ithal ediyor. Kesip, dilimleyerek Türkiye’de işlenmiş sayılacak noktaya getiriyor. Ardından bizim evraklarda oynama yaparak Avrupa’ya ihracat yapıyor.

Söz konusu firmaların ton başına kazançlarına işaret etti:

- Söz konusu çelik servis merkezlerinin ton başına kazançları 1000 dolara yaklaşıyor.

Ardından şu iddiayı ortaya attı:

- Piyasada ek vergi konusunu köpürtenler sözünü ettiğim 4-5 çelik servis merkezi. O merkezler aynı zamanda bizim müşteri ama şimdi Çin’den mal getirip trafik sapmasıyla Avrupa’ya gönderme yolunu seçiyor.

PoscoAssan fabrikayı kapatıp ithalatçı olur mu?

Kibar Holding CEO’su Haluk Kayabaşı, 300 bin ton kapasiteli PoscoAssan tesislerinde geçen yıl 130 bin ton paslanmaz çelik ürettiklerini belirtti:

- Bunun 90 bin tonunu iç pazara verdik. Geri kalanını ihraç ettik. Türkiye’nin soğuk haddelenmiş paslanmaz yassı çelik ithalatı da 2023’te 307 bin 219 ton düzeyinde gerçekleşti.

Şirketin Koreli Genel Müdürü Jongduk Suh’a döndü:

- Son dönemlerdeki tartışmalar üzerine Koreli ortağımızı, “Üretimi durduralım, fabrikayı depoya dönüştürelim, Çin’den ithalat yapıp pazara sunalım” diye yokluyoruz. Posco, yüzde 100 halka açık bir şirket. Profesyonel yöneticiler bu fikre sıcak yaklaşmıyor.