Perakendeye AB standardı

Artan gıda fiyatlarını düşürmek için perakende ticarette önemli değişiklikler yapılıyor. Avrupa Birliği uyum yasaları çerçevesinde yapılan değişikliklerin birçoğu Avrupa Direktifleri ile uyumlu olarak gerçekleştirilecek. 2015'te yürürlüğe giren 6585 Sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'da önemli değişiklikler öngören kanun teklifi görüşe açıldı.

"Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi" Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, bağlı oda ve borsalara gönderilerek 1 gün içinde görüş bildirmeleri istendi. Bu da teklifin aceleyle Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne getirilerek kabul edileceğini gösteriyor.

DÜNYA'nın ulaştığı kanun teklifinde özellikle tarım ve gıda ürünleri ticareti ile ilgili önemli değişiklikler öngörülüyor. Bu değişikliklerin birçoğu da Avrupa Birliği'nde uygulanan direktifler doğrultusunda gerçekleştirilecek.

Amaç haksız ticareti önlemek

Toplam 17 maddeden oluşan kanun teklifinin amacı şöyle ifade ediliyor: "Perakende işletmelerin açılış ve faaliyete geçiş işlemlerinin kolaylaştırılması, perakende ticaretin serbest piyasa ortamında etkin ve sürdürülebilir rekabet şartlarına göre yapılması, tüketicinin korunması, perakende işletmelerin dengeli bir şekilde büyüme ve gelişmesinin sağlanması, perakende işletmelerin faaliyetleri ile üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki ticari ilişkilerin düzenlenmesi ve bu kapsamdaki haksız ticaret uygulamalarına yönelik tedbirlerin alınmasıdır.”

30 günde ödeme zorunluluğu

Kanun teklifindeki en önemli düzenlemelerden birisi sebze ve meyve başta olmak üzere bozulabilir gıda ürünlerinde üretici ve tedarikçiye ürün bedelinin 30 günde ödeme zorunluluğunun getirilmesi. "Ödeme süresi, sipariş iptali ve iade” başlığı altında bu konudaki düzenleme özetle şöyle: Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki alım satım işlemlerinden kaynaklanan ödemelerin, sözleşmede öngörülen tarihte yapılması esastır. Ancak, sebze ve meyveler ile üretim tarihinden itibaren otuz gün içinde bozulabilen hızlı tüketim mallarına ilişkin ödemelerin süresi, malın tesliminden veya mülkiyetinin devrinden itibaren otuz günü geçemez. Bakanlık, üretim tarihinden itibaren otuz gün içinde bozulabilen hızlı tüketim mallarını belirlemeye yetkilidir."

Teslimata bir ay kala iptal yok

Kanun teklifinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerinde üretici veya tedarikçiye verilen siparişlerle ilgili düzenleme ise şöyle: "Üretici veya tedarikçinin ihmal veya kusurundan kaynaklanan durumlar hariç olmak üzere, üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki otuz gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerinin teminine yönelik sözleşmeler kapsamında verilen siparişler, ürünün teslim tarihinden önceki otuz gün içinde, perakende işletme tarafından üretici veya tedarikçi ya da tedarikçi tarafından üretici aleyhine iptal edilemez."

Sözleşmelere yeni düzen

Yeni düzenleme ile üretici veya tedarikçilerle perakendeciler arasında yapılan sözleşmelerin tek taraflı olarak değiştirilmesinin önüne geçiliyor. Kanun teklifinde bu konudaki düzenlemede şöyle deniliyor: "Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki tarım ve gıda ürünlerinin teminine yönelik sözleşmeler üretici veya tedarikçi tarafından talep edilmesi halinde yazılı yapılır. Bu durumda, sözleşme yeri ve tarihine yer verilen sözleşmenin bir nüshası üretici veya tedarikçiye verilir. Sözleşmelerde üretici veya tedarikçi aleyhine tek taraflı veya geçmişe yönelik değişiklik yapılamaz."

Raf kirası, mağaza açma bedeli

Zincir marketlere ürün veren üretici ve tedarikçilerin en çok şikayet ettikleri konulardan birisi açılan her mağaza veya tadilatta, yapılan reklam ve tanıtım çalışmalarında, ürünlerin rafa girmesi ile istenen raf kira bedelleriydi. Yeni düzenleme ile bu tür ödemelerin istenmesine yasak getiriliyor. Bu konuda kanun teklifinde yer alan düzenleme şöyle: "Üretici veya tedarikçiden mağaza açılışı ve tadilatı, ciro açığı, banka ve kredi kartı katılım bedeli ve benzeri adlar altında ürün talebini doğrudan etkilemeyen herhangi bir prim veya bedel talep edilemez."

Ayrıca kanun teklifinde:" Üretici veya tedarikçiden satışa konu ürünün talebini doğrudan etkileyen reklam, anons, raf tahsisi veya üretici ya da tedarikçinin ürünlerinin yerleştirilmesi gibi hizmetlerden dolayı, sözleşmede türü ve oranı belirtilmedikçe prim ya da bedel talep edilemez. Bu hâlde, prim veya bedel talebinin sözleşme süresiyle sınırlı olması ve prim ya da bedel talebine konu ürünün sözleşme süresince rafta satışa sunulması zorunludur" maddesi de yer aldı. Promosyonlu satış kampanyasının parçası olarak satılan tarım ve gıda ürünlerindeki indirim maliyeti üretici veya tedarikçiden talep edilemeyeceği de teklifte yer alıyor.

Müşteri şikayetine düzenleme 

Kanun teklifinde tarım ve gıda ürünlerinde oluşan fire ve kayıplar, tüketici şikayeti ile ilgili de şu düzenlemeye yer veriliyor: "Tarım ve gıda ürünlerinin perakende işletmelere üretici veya tedarikçi ya da tedarikçiye üretici tarafından ihmal veya kusur olmaksızın tesliminden ya da mülkiyetinin devrinden sonra ürünün bozulması ya da kaybedilmesi halinde üretici veya tedarikçiden herhangi bir bedel talep edilemez. Tarım ve gıda ürünlerinin satışıyla ilgili müşteri şikâyetlerinin incelenmesine ilişkin maliyetler nedeniyle, ihmal ya da kusuru bulunmayan üretici veya tedarikçiden herhangi bir bedel talep edilemez."

1 Kasım'da yürürlüğe girecek

Tarım ve Gıda Tedarik Zincirinde İşletmeler Arası İlişkilerde Haksız Ticaret Uygulamaları Hakkında Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 2019/633 sayılı ve 17 Nisan 2019 tarihli Direktifi Avrupa Birliği'ne üye ülkelerde 1 Kasım 2021 tarihinden itibaren uygulamaya konulacak. Hazırlanan Kanun teklifi ile bu direktife uyum sağlanması amaçlanıyor. Kanun’un muhtelif maddelerine üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki haksız ticaret uygulamalarının engellenmesi öngörülüyor.

Cezalar artırılıyor

Kanun teklifi ile denetimlerde etkinliğin sağlanabilmesi ve Kanuna aykırılık durumunda caydırıcılığın artırılması amacıyla, diğer hükümlerde yapılan değişikliklerle uyumlu olarak yeniden değerleme oranları da dikkate alınarak ceza hükümlerinde değişiklikler yapılıyor. Mevcut cezalara ilave yeni cezalar getiriliyor.

Sigara. mobilya. cep telefonu ve elektronik-beyaz eşyaya yasak

Kanun teklifinde en dikkat çekici olan düzenleme ise bazı ürünlerin zincir marketlerde satışına yasak getirilmesi. Düzenlemede; "Elektronik ticaret yoluyla yapılan satışlar ile satış alanı bin beş yüz metrekareden büyük zincir mağazaların satışları hariç olmak üzere, gıda perakende sektöründe faaliyet gösteren zincir mağazalarda tütün mamulü, mobilya, cep telefonu, elektronik eşya ve beyaz eşya satışı yapılamaz. Elektronik ticaret yoluyla yapılan satışlar için diğer kanunlar ile getirilen yasaklamalar saklıdır” deniliyor. Bu arada kanun teklifi aynen kabul edilirse gıda perakende sektöründe faaliyet gösteren zincir mağazalar pazar günleri saat 11.00'da açılacak.

Coğrafi işaretli ve yöresel ürünlere raf tahsisi zorunlu

Kanun teklifi ile hızlı tüketim mallarının satışının yapıldığı büyük mağaza ve zincir mağazalar ile bayi işletme ve özel yetkili işletmelerde toplam raf alanının en az yüzde biri, hızlı tüketim malı niteliği taşıyan coğrafi işaretli ürünlerin satışına ayrılması öngörülüyor. Coğrafi işaretli ürünlerle doldurulamayan raf alanları öncelikle mağazanın bulunduğu ilde üretilen hızlı tüketim malı niteliğindeki yöresel ürünlerin satışı amacıyla, bu ürünlerle de doldurulamayan raf alanları ise sırasıyla o ilin bulunduğu coğrafî bölgede ve ülke genelinde üretilen hızlı tüketim malı niteliğindeki yöresel ürünlerin satışı amacıyla kullanılacağı belirtiliyor. Ticaret Bakanlığına bu fıkrada belirtilen oranı beş katına kadar artırma yetkisi de getiriliyor.

Tedarik ve dağıtım kooperatifleri kurulacak

Kanun teklifi ile getirilen önemli düzenlemelerden birisi de tedarik ve dağıtım konusunda kooperatif kurulmasının teşvik edilmesi. Kanun teklifinde kooperatifçilikle ilgili düzenleme özetle şöyle: "Mikro ticari işletmeler ile esnaf ve sanatkâr işletmelerince satışa sunulan malların etkin bir şekilde piyasadan temini amacıyla tedarik ve dağıtım kooperatifleri kurulabilir. Mikro ticari işletme işleten tacirler, esnaf ve sanatkârlar, esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet kooperatifleri, meslek kuruluşları ve bunların üst kuruluşları ile belediyeler tedarik ve dağıtım amaçlı kooperatiflere ortak olabilir. Bu kooperatiflerin kuruluşu ve ana sözleşme değişikliği Bakanlık iznine tabidir."