Pandemini seyri ve dünya ekonomisinde olası senaryolar

Pandeminin bugünkü seyri ve geleceği içinde bulunduğumuz ekonomik zorlukların üstesinden gelebilmek için oldukça önemlidir. Bundan hareketle karşımıza iki önemli nokta çıkmaktadır. İlk faktör bugünü ilgilendirirken, ikincisi, kısıtlamaların kaldırılması için ne kadar hızlı ve güvenilir stratejiler geliştirileceğidir. Bu, dünya ekonomisinde büyümenin şekli açısından oldukça önemlidir. Burada üç senaryodan bahsetmek mümkündür. İlk senaryo maalesef en kötü senaryo Bu senaryo ekonomilerin serbest düşüş sonrasında 1929 Büyük Depresyonu gibi uzunca bir süre dipte kalacağı L tipi senaryodur.

Bu senaryoya göre, Pandeminin 2021’in ortasına kadar devam etmesi. Aşı tarafında gelişmelerin yavaş seyretmesi ve ikinci bir dalganın gelme olasılığının bulunmasıdır. Bunun sonucunda ülkelerin karantina önlemelerinin uzatılması ekonomilerde derin ve uzun bir resesyon ve bunun sonucunda 1929 benzeri depresyona neden olmasıdır. Depresyon sonucunda ekonomilerin potansiyel büyümelerinde azalışın ortaya çıkması uzun dönemli büyümeye zarar vermesidir. Merkez bankalarının depresyondan çıkabilmek için uzunca bir süre faiz oranlarını sıfır veya sıfırın altında tutması uzun süreli “finansal baskı” döneminin ortaya çıkmasına neden olabilecek gelişmedir. Aynı zamanda dünya ekonomilerinin uzunca bir süre durgunlukta (secular stagnation) kalması beraberinde küreselleşme sürecinin tersine çevirme riski taşımaktadır. Ekonomilerin ortaya çıkan maliyeti karşılayabilmek için şirketler kesimine ve hane halkına verdiği teşvikler sonucunda ortaya çıkan bütçe açığını monetize edilmesi ile sonuçlanacak bir dönemdir. Yine bu dönemde yaygın iflasların ve özel sektörün borçluluk düzeyinin arttığı bankacılık ve reel sektör bilançoları arasında negatif geri beslemenin olduğu bir dönemdir.

İkinci senaryo ise şu anda baz senaryo olarak karşımıza çıkan senaryodur. Bu senaryoya göre ekonomiler U şeklinde bir büyüme göstermesi beklenmektedir. Pandemi ile yaşanan şokun geçici fakat uzun süreli olduğu durumdur. Bu senaryo da pandeminin 2020’nin 2 yarısına kadar devam etmesi beklenmektedir. Ölüm ve vaka sayılarında azalma görülmesine karşılık virüsün ortadan kalkmadığı bir durumdur. Sınırlı karantina sonucunda 2020’nin 3. çeyreğinde pandeminin kontrol altına alındığı fakat bu çeyreğe kadar olan dönemde dünya ekonomilerinde derin bir resesyonun görüldüğü durumdur. Dünya ekonomilerinde 2020’nin 4. çeyreğinde yavaşlama hızında bir azalma ve 2021’in ilk çeyreğinde büyüme geçildiği bir dönemdir. Bu dönemde imalat sanayindeki iyileşmeyi hizmetler sektörünün gecikmeli takip ettiği bir ekonomik ortamın görüleceği dönemdir. Durgunluğa bağlı olarak şirketler kesiminde iflasların arttığı görülmesi fakat geleneksel olmayan politikalar yardımıyla artış hızının sınırlı kaldığı dönemdir. Stagflasyonist bu dönemin ülkeler arasında serbest ticarete kısıtlamalar getirmesi olası olduğu dönemdir.

Üçüncü senaryo ise V şeklinde hızlı bir toparlanmanın görüldüğü V biçimde büyümenin görüldüğü dönemdir. Bu en iyi senaryo da pandeminin 2020’nin 2. çeyreğinde kontrol altına aldığı derin fakat kısa süreli durgunluğun görüldüğü senaryodur. Global merkez bankalarının koordineli müdahalelerin ve büyük çaplı teşviklerin olduğu dönemdir. Bu teşviklerin etkisiyle reel sektörde sınırlı iflasların ortaya çıkması ve 2021 yılında dünya ekonomilerinin potansiyel üzerinde bir büyüme gösterdiği senaryodur.