Pancar çiftçisi fiyat, şeker üreticileri zam bekliyor

Şekerpancarında hasat tüm hızıyla devam ederken, 2020 pancar alım fiyatının açıklanmaması üreticileri endişelendiriyor. Şekerpancarını söküp şeker fabrikalarına geçen yılın fiyatı ile teslim eden üretici, fiyatın acilen açıklanmasını bekliyor. Şeker fabrikaları ise 16 aydan beri artan maliyetleri şekere yansıtamadıklarını belirterek şekere zam yapılmasını istiyor. Şeker zammı son olarak Haziran 2019'da yapılmıştı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2019 ürünü, yüzde 16 polar içeren şekerpancarı alım fiyatını 1 Eylül 2019'da ton başına 300 lira olarak açıkladı. Bu fiyat açıklanırken 2020 yılının da pancar baz alım fiyatı olduğu söylendi. Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ (Türkşeker) 2 Eylül 2019 tarihli duyurusunda "Bu fiyat (300 TL/ton) aynı zamanda 2020 yılının da pancar baz alım avans fiyatı olarak belirlenmiştir" bilgisine yer vermişti.

Şu anda şeker fabrikaları ton başına 300 liralık fiyatı "avans fiyat" kabul ederek pancar alımı yapıyor. Ancak müstahsil makbuzu kesilmediği için pancar alınıyor, üreticiye ödeme yapılamıyor. Bu nedenle üreticiler, 2020 ürünü pancar alım fiyatının belirlenerek bir an önce açıklanmasını istiyor. Geçen yıl olduğu gibi alım fiyatını Cumhurbaşkanı Erdoğan mı açıklayacak? Yoksa Hazine ve Maliye Bakanlığı mı açıklayacak belli değil. Üreticinin en büyük endişesi ise, avans fiyat olarak kabul edilen 2019 fiyatının 2020'de de uygulanması. Kota dışı pancar alımı yapanlar özellikle bunu dile getirerek bu yıl pancar fiyatının artırılmayacağını iddia ederek üreticiden daha ucuza pancar almaya çalışıyor.

İstenen fiyat 380-400 lira

Şekerpancarı üreticileri, mazot, gübre, sulama, elektrik ve söküm bedeli başta olmak üzere maliyetlerin geçen yıla göre çok fazla arttığını bu nedenle pancar alım fiyatının maliyetler dikkate alınarak açıklanmasını istiyor. Üreticilerin beklentisi ton başına 380-400 liralık bir fiyat açıklanması yönünde. Ancak şu ana kadar fiyatla ilgili kimse net bir bilgi vermiyor. Pancar üreticileri, Türkşeker’in bu yıl buğday, arpa, patates ve diğer bazı ürünleri satın alarak üreticiye destek olduğunu, pancar fiyatı konusunda da aynı desteği beklediklerini dile getiriyor.

Şeker üreticileri de zam istiyor

Üretici pancar alım fiyatının artırılmasını ve açıklanmasını beklerken, pancarı işleyerek şeker üreten fabrikalar ise 16 aydan beri şeker fiyatının artırılmadığını belirterek şekere zam yapılmasını talep ediyor. Şeker üreticileri geçen yıl pancar alım fiyatlarının yüzde 28 artırıldığını ve bunun şeker üretim maliyetini en az yüzde 20 artırdığını belirterek şekere zam yapılmasını istiyor. Kamuya ait şeker fabrikalarının zararının devlet hazinesi tarafından karşılandığını belirten şeker sektörü temsilcileri, kooperatiflere ve özel sektöre ait şeker fabrikalarının zararının pancar üretimini tehlikeye atacağını iddia ediyor.

Kayseri Pancar Ekicileri Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Akay, Türkiye’de 33 pancar şekeri fabrikası olduğunu hatırlatarak şu bilgileri verdi: “Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na bağlı Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ’ye ait 25 fabrikadan 10’u, 2018 yılında yapılan özelleştirme ihaleleri ile özel sektöre devredilmiştir. Böylelikle devlete ait 15, özel sektöre ait 12 ve pancar kooperatiflerine ait 6 olmak üzere 33 şeker fabrikası faaliyet göstermektedir. Mevcut durumda kamunun sektör payı yüzde 35.5, kooperatif fabrikalarının payı yüzde 36.9, özel fabrikaların payı ise yüzde 27.6 olmuştur. Ülkemizde yaklaşık 350 bin çiftçi aile, yıllara göre 350-400 bin hektar arasında değişiklik gösteren ekim alanında şekerpancarı yetiştiriyor. Türkiye’de hâlihazırda; 3 milyon 151 bin tonu pancar şekeri, 990 bin tonu nişasta bazlı şeker olmak üzere toplam 4 milyon 141 bin ton şeker üretim kapasitesi mevcuttur. 2020-2021 pazarlama yılından 2 milyon 700 bin ton şeker kotası var.”

Şeker yerine NBŞ ve ithal tatlandırıcı satılıyor

Türkiye’de şeker üretiminin kota sistemine göre yapıldığını belirten Hüseyin Akay, şunları söyledi: “Kota demek, ihtiyacınız kadar üretim demek. Fakat Türkiye’de geçen yıl belirlenen kotanın 150 bin ton daha düşük şeker üretildi. Buna rağmen 1 Eylül-31 Ağustos kampanya dönemi baz alındığında stokta yaklaşık 320 bin ton şeker var. Devreden bu fiili stok aynı zamanda bu seneki satış politikasını da belirleyerek şekere zam yapılmasına engel olup çiftçimizin, tarımımızın, sektörümüzün, ülkemizin geleceğini olumsuz yönde etkilemektedir. Diğer tarafta daha ucuz diye kontrolsüz bir biçimde nişasta bazlı şeker üretilerek piyasaya sunuluyor. Nişasta bazlı şeker kotası 67 bin 500 ton olmasına rağmen neredeyse 600 bin ton olarak üretilmekte ve satılmaktadır. Bu iş el altından gizli saklı yapılmaktadır. Tamamen kayıt dışı yapılan ve denetlenmeyen bu iş, şeker sektörünü büyük bir sorunla ve sıkıntıyla karşı karşıya bırakarak 320 bin ton şekerin satılmamasına sebep olmaktadır. Ayrıca, yüksek yoğunluklu tatlandırıcı ithalatı yapılıyor. Depolarda şeker olunca kimse şeker zammını dile getiremiyor. Oysa geçen sene pancara yüzde 28 zam yapıldı. Bunun bizim maliyetlere etkisi en az yüzde 20’dir. Diğer maliyetler de eklenince şekere zam zorunlu hale geldi. Önce şeker fiyatının artırılması, sonra da maliyetleri artan pancarın çiftçisine 2020 ürünü fiyatı açıklanmalı.”

Pancarda ve şekerde fiyatı devlet belirliyor

Piyasada kamuya ait şeker fabrikalarının açıkladığı pancar fiyatı ile şeker fiyatının referans alındığını hatırlatan Hüseyin Akay, “Biz seçimle geliyoruz. Bu fabrikaların patronu değiliz. Bu nedenle şahsi bir endişeyle değil, sektörümüz adına, çiftçilerimiz adına endişeliyiz. Özelleştirilen fabrikaları alanlar şeker satarak hem taksit ödeyecekler hem yaşamlarını sürdürecekler. Türkşeker’in zam yapmaması sonucu oluşan zarar devlet hazinesi tarafından karşılanıyor. Bilançolarına bakarsanız 2018’de 1 milyar 354 milyon lira, 2019’da 965 milyon lira olmak üzere 2.3 milyar lira zararı var. Özkaynakları eksi 583 milyon lira. Buna rağmen zam yapmayacağız diyorlar. Onların zararını devlet karşılıyor. Kooperatiflerin ve özel fabrikaların zararı ne olacak? Böyle giderse bu fabrikalar kapanma noktasına gelir. Bundan en büyük zararı pancar üreticisi çeker. Piyasa sağlıksız nişasta bazlı şekere ve ithal yüksek yoğunluklu tatlandırıcılara kalır” şeklinde konuştu.