Pahalı rekabet ediyoruz
TUĞRUL AKŞAR
EKO-SPOR
Fenerbahçe’nin Rangers’a elenmesiyle, ne Şampiyonlar Ligi’nde, ne Avrupa Ligi’nde, ne de Konferans Ligi’nde oynayan takımımız kalmadı.
Oysa, takımlarımız sezon başında ve ortasında ciddi maliyetlere katlanıp çok önemli transferler yapmış, önemli teknik kadroları iş başına getirmişlerdi. Şampiyonlar Ligi olmasa da, Avrupa Ligi’nde şampiyon olmayı hedefleyen kulüplerimiz vardı ama ne yazık ki, bırakın şampiyon olmayı, çeyrek finale çıkamadık. Nisan ayını görmeden Avrupa defterini kapatmak durumunda kaldık.
87 milyar TL harcama karşılığında Şampiyonlar Ligi’nde 1 galibiyet
Anadolu Ajansı’nın haberine göre1 2019-2025 arası Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor toplamda 376 futbolcu transfer ederek 26 teknik adamla çalıştı. Türk futbolunun dört büyük takımı bu süreçte transfere toplam 2,12 milyar Euro (26 Mart €/₺= 41TL güncel kur karşılığı) 86,9 milyar lira harcama yaptı. Ne var ki, yapılan bunca harcamaya karşın, kulüplerimiz Şampiyonlar Ligi’nde sadece bir galibiyet alabildiler.
Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor, UEFA Şampiyonlar Ligi’nde son 6 sezonda toplam 18 maça çıktılar fakat bu turnuvada sadece bir galibiyete ulaşabildiler.
Türk futbolunu ekonomik, finansal ve sportif olarak domine eden dört kulübün transferlerle harcadığı milyarlarca liranın sonunda beklenen başarıya ulaşamamaları, katlanılan astronomik maliyete karşın, bu işten bir fayda elde edilemediğini ortaya koyuyor. Harcanan 87 milyar TL karşılığında Şampiyonlar Ligi’nde sadece1 galibiyete ulaşılmış olması, çok pahalı rekabet ettiğimiz gerçeğini yüzümüze çarpıyor.
4 kulübün bonservis ve futbolcu/antrenör hak edişleri maliyeti, 2,12 milyar Euro’ya ulaştı2
Borsa İstanbul’da işlem göre dört kulübün Kamuyu Aydınlatma Platformuna (KAP) yaptıkları bildirimlere göre "dört büyükler" 2019-20 sezonundan 2024-25 sezonunun yarısına dek sadece bonservis ücretleri ve futbolcu-antrenör hak edişlerine toplamda 2,12 milyar Euro ödedi.
Bu dönemde kulüplerin oyuncu bonservisi ile oyuncu ve teknik kadrolara ödedikleri ve ödeyecekleri hak ediş maliyetleri toplamı Galatasaray’da 640,3 milyon Euro’ya, Fenerbahçe’de 621,5 milyon Euro’ya, Beşiktaş’ta 473,9 milyon Euro’ya ve Trabzonspor’da 389 milyon Euro’ya ulaştı.
Bu arada kulüplerin bu sezon (2024-25) kış transfer dönemindeki harcamaları ve sezonun ikinci 6 ayındaki futbolcu/antrenör ücretleri yıl sonu bilançolarıyla netleşecek.
Tablo:1) Dört Kulübün 2029/25 Arası Bonservis-Ücret Maliyetleri
Not: Bu sezon kış transfer döneminde alınan oyuncuların maliyeti ve sezonun ikinci yarısındaki hak edişler, tutarlara dahil değildir.
Yukarıdaki tabloya göre toplam 2.125 Milyon Euro’ya ulaşan maliyet harcamalarının (yükümlülükleri) kulüp bazında payına bakıldığında, toplam harcama maliyetlerinin/yükümlülüklerinin % 30’u Galatasaray’a ait iken, Fenerbahçe’nin bu harcamalar içindeki payı % 29, Beşiktaş’ın % 22 ve Trabzonspor’un da %19 olarak gerçekleştiği görülüyor.
376 oyuncu transferi, sonuç sıfır!
Türk futbolunun en yüksek harcama bütçesine sahip dört kulübün 2019-25 arası gerçekleştirdikleri 376 oyuncu transferine toplam 87 milyar TL harcama yapıldığını yukarıda sizlerle paylaşmıştım. Bu dönemde, Trabzonspor 105 futbolcuyla en fazla transfer gerçekleştiren ekip olurken, onu 100 oyuncu transferiyle Fenerbahçe izledi. Üçüncü sırada ise 92 oyuncu transferi ve rekor harcamayla Galatasaray bulunuyor. Ekonomik, finansal ve yönetsel kargaşa içinde yolunu bulmaya çalışan Beşiktaş ise 79 oyuncu transferiyle son sırada yer aldı. Bu sürecin bir başka özelliği ise, Beşiktaş’ın 2019/25 arası transferde en çok zarar eden kulüp olması. En pahalı transferleri gerçekleştirip bunlardan zarar eden bir kulüp Kara Kartal.3
Tablo:2) 2019/2025 Arası Dört Kulübün Transfer Tablosu
Yukarıdaki tabloya göre geçen altı sezonda dört kulüp sezon başına ortalama 62,3 oyuncu transferi gerçekleştirdi.
Dört kulüp sadece oyuncu transferinde değil, teknik adam konusunda da kaynaklarını etkin ve verimli kullanamadı.
Dört kulüp, altı senede 26 teknik direktörle çalıştı, sonuç sıfır
Oyuncu transferindeki çılgınlık, kendisini teknik adam konusunda da gösterdi. Dört kulüp geçen altı sezonda 23’ü farklı toplam 26 antrenörle çalıştı ama sonuç değişmedi.4 Gömlek dğiştirir gibi teknik direktör değiştiren dört kulübe teknik direktör dayanmadı.
Şenol Güneş, Beşiktaş ve Trabzonspor’da 1’er kez görev alırken, Fenerbahçe İsmail Kartal’a, Trabzonspor da Abdullah Avcı’ya 2’şer kez emanet edildi.
Son 6 sezonda Beşiktaş ve Trabzonspor’da 8’er, Fenerbahçe’de 7 ve Galatasaray’da 3 teknik direktör görev yaptı.
Tablo: 3) Dört Kulübün 209/2025 Arası Çalıştığı Teknik Direktörlerin Tablosu5
Dört kulüpte çalışan 26 teknik direktörün ortalama takımı çalıştırma süresi ise 13,2 ay oldu. Bu ortalamayı Galatasaray yukarı çekti. Galatasaray’ın dışındaki diğer üç kulüpte 23 farklı, 26 teknik direktörün ortalama ömrü ise 287 gün (yaklaşık 9,5 ay) olarak gerçekleşti.
Yukarıdaki tabloya göre dört kulüp içinde en fazla teknik kadro değiştiren kulüpler 8 teknik adamla Beşiktaş ve Trabzonspor oldu. Beşiktaş ve Trabzonspor’da ortalama teknik kadro ömrü 273 gün (9 ay) olurken, Fenerbahçe’de 313 gün (10.5 ay) ve Galatasaray’da ise 730 gün (24 ay) olarak gerçekleşti.
2024/25 Avrupa sezonunu da hüsranla kapattık
Dört kulübün bu sezon Avrupa’nın önemli yıldız oyuncuları ve teknik kadrolarını Süper Lig’e kazandırmaları, 2024/25 Avrupa kupalarında beklentiyi yükselten yatırım harcamaları olmuştu. Öyle ki, Şampiyonlar Ligi olmasa bile Avrupa Ligi’nde finali, hatta şampiyonluğu düşler duruma gelmiştik. Ancak, zaman ilerledikçe hayallerimiz suya düştü.
Avrupa’da irtifa kaybeden ülke futbolu bu sezon yine Edirne’nin ötesinde iz bırakamadı. Avrupa ve Konferans Ligi’nde mücadele eden Türkiye ekipleri toplamda 36 maça çıktı. Bu karşılaşmalarda 11 galibiyet, 13 beraberlik ve 12 mağlubiyet yaşayan ülke temsilcileri yüzde 30’luk galibiyet oranı tutturdu.6
Jose Mourinho Fenerbahçe’yi Avrupa’da başarıya taşıyamadı
Dört kulübün en başarılısı görünen Fenerbahçe çok büyük harcamalar yapmasına rağmen, Avrupa Ligi son 16 turunda Rangers’a penaltı atışları sonucunda mağlup olarak Avrupa defterini kapattı. Kupa 2’de toplamda 12 maça çıkan sarı-lacivertli ekip 4 galibiyet, 5 beraberlik ve 2 yenilgiyle sezonu tamamladı.
Galatasaray’dan transfere rekor harcama, Avrupa’da sıfır başarı
Büyük harcama yapan bir başka kulüp, son iki sezonun Süper Lig şampiyonu Galatasaray ise Avrupa’daki performansıyla çok büyük hayal kırıklığı yarattı.
Şampiyonlar Ligi ön elemesinde çok daha düşük bütçeli İsviçre ekibi Young Boys’a iki maçta da yenilerek elenen sarı-kırmızılılar, ‘kazanmak’ için başladığı Avrupa Ligi’ndeki performansıyla taraftarlarını bir hayli üzdü. Kupa 2’deki 10 maçında 3 galibiyet, 5 beraberlik ve 2 mağlubiyet alan Aslan, AZ Alkmaar maçlarındaki performanslarıyla eleştiri oklarının hedefine oturdu. Hem bonservise hem de oyuncu maaşları konusunda rekor harcamalar yapan Galatasaray, büyük bir hayal kırıklığıyla Avrupa defterini kapattı.
Kara Kartal Avrupa’da uçamadı!
Son üç sezonu büyük bir kaosun içinde geçen, sürekli yönetim ve başkan değiştiren Beşiktaş da yine beklentileri karşılayamadı. Avrupa Ligi’nde ilk 24 takım arasına girmeyi başaramayan siyah-beyazlılar, çıktığı 8 maçta 3 galibiyet ve 5 mağlubiyet aldı.
Athletic ve Lyon gibi görkemli galibiyetler alan Kara Kartal, Maccabi gibi kötü takımlara mağlup oldu. Siyah-beyazlılar, geçen felaket sezonlara oranla gelişme kaydetse de yaptığı harcamaları düşününce 24 takım arasına girememesiyle hüsranı yaşadı.
Başakşehir altı maçın sadece birini kazanabildi
Konferans Ligi’nde mücadele eden Başakşehir, üç büyük kadar çok konuşulmasa da en büyük hayal kırıklıklarından biri oldu. İstanbul ekibi, oldukça düşük profilde takımların olduğu Kupa 3’te oynadığı 6 maçın sadece 1’ini kazandı.
Sportif performansta özetle;
4 kulüp Şampiyonlar Ligi’nde 6 kez elemelere takıldı
Dört kulüp 2019/25 arası Şampiyonlar Ligi eleme turlarını 6 kez geçemedi.
Galatasaray 2021-22 ve 2024-25’te, Fenerbahçe 2022-23 ve 2024-25’te, Trabzonspor 2022-23’te ve Beşiktaş 2020-21’te rakiplerine boyun eğerek Devler Ligi’nde boy gösterme şansını kaybetti.
"Dört büyüklere" geçit vermeyen takımlar D.Kiev, Lille, PSV, Young Boys, Kopenhag ve PAOK oldu.
En iyi derece Konferans Ligi çeyrek finali
Astronomik transfer sayıları ve harcamaya karşılık Fenerbahçe ve Trabzonspor 2, Beşiktaş ve Galatasaray da 1’er sezon Avrupa kupalarına katılamadı.
Şampiyonlar Ligi’ne güç yetiremeyen "dört büyükler" iki numaralı kupa Avrupa Ligi’nde de son 16 turundan öteye geçemedi.
Takımların en büyük başarısı, 4 sezon önce başlayan ve görece daha zayıf rakiplerin yer aldığı Konferans Ligi’nde geldi.
UEFA’nın üç numaralı turnuvasında Fenerbahçe, 2023-24 sezonunda çeyrek final oynadı ve bu turda Yunan ekibi Olympiakos’a elendi.
Tablo:4) Dört Kulübün 2019/25 Arası Avrupa Performansı7
Ön elemelerde zayıf takımlara elenen Trabzonspor mazisini arıyor
Avrupa ve Konferans Ligi ön elemelerinde kendinden çok daha düşük kalibreli takımlar tarafından elenen Trabzonspor, bu sezon Türk futbolu açısından büyük hayal kırıklığı yaratan bir başka büyük kulübümüz oldu.
Özetle, ülke futbolu Avrupa kupalarındaki seviyenin her geçen sezon daha da altında kalıyor ve gelecek için hiç ümit vermiyor.
Tablo:5) Dört Büyüklerin katlandıkları Maliyetler ve Sportif Performansları (2019/25)8
Pahalı maliyetlerle rekabet ediyoruz
Buraya kadar anlatmaya çalıştığımız şeyleri üç başlık altında toplayabiliriz: Bunlar: 1) Rekabet Maliyetimiz Yüksek, 2) Rekabet kalitemiz Düşük, 3) Rekabet Sonuçlarımız kötü.
Bu bağlamda hemen 2024/25 sezonunda Avrupa Ligi’nden elenen Galatasaray ve Fenerbahçe ile elendikleri rakiplerinin bir kıyaslamasını yapalım.
Tablo: 6’dan da görülebileceği üzere, 2024/25 sezonunda Avrupa Ligi son 16 maçlarında Rangers’a elenen Fenerbahçe ekonomik ve finansal büyüklükler bakımından Rangers’ın kat be kat üzerinde…Ne var ki, bu tablo bize her iki kulübün kaynaklarını ve ekonomik gücünü ne kadar etkin kullandığını göstermesi bakımından çarpıcı verilere sahip.
Fenerbahçe gelir ve kadro büyüklüğü bakımından Rangers’tan çok daha güçlü bir yapıya sahipken, özkaynak açığı ve borçlanma Fenerbahçe’yi mali anlamda daha güçsüz kılıyor. Her ne kadar Fenerbahçe Rangers’a göre daha karlıymış gibi görünmesine karşın, bunun sürdürülebilir karlılık olmadığı özkaynak açığı, birikimli zarar toplamı ile borçlanma düzeyinden görülebiliyor.
Takım kadro değeri olarak rakibinden üç kat daha bir zenginliğe sahip Fenerbahçe’nin UEFA sırası 45 iken, Rangers’ın ki 26.
Tablo: 6) 2024/25 Avrupa Ligi’nde Fenerbahçe ve Rangers Rekabet Tablosu
Tablo:7) 2024/25 Avrupa Ligi’nde Galatasaray ve AZ Alkmar Rekabet Tablosu
Tablo:7’den de görülebileceği üzere, 2024/25 sezonunda Avrupa Ligi play-off maçlarında AZ Alkmar’a elenen Galatasaray ekonomik ve finansal olarak AZ Alkmar’a fark atar durumdayken, ne var ki yeşil sahlarda bu fark ortaya çıkmadı. Tablo bize her iki kulübün kaynaklarını ve ekonomik gücünü ne kadar etkin kullandığını gösteriyor.
Galatasaray gelir ve kadro büyüklüğü bakımından AZ Alkmar’a karşı kıysa edilmez bir üstünlüğe sahip olmasına karşın, özkaynak açığı ve borçlanma bakımından rakibinin çok gerisinde bir finansal yapıya sahip.
Takım kadro değeri olarak rakibinden 2,5 kat daha bir zenginliğe sahip Galatasaray’ın UEFA sırası 58 iken, AZ Alkmar’ın ise 39.sıra.
Rekabette çok geride kaldık!
Kulüplerimizin 2019/25 arasında yapmış oldukları transferler ile katlandıkları maliyetin faturası 2.1 Milyar Euro’ya ulaştı. Bu süreçte dört kulübün yapmış oldukları harcamalar karşısında ortaya koydukları sportif performans ise tam bir düş kırıklığı oldu.
Türk futbolunu ekonomik, finansal ve sportif olarak domine eden dört kulübün sportif performansı yetersiz kalınca Türk futbolu Avrupa’da UEFA kulüp turnuvalarında rekabette geriye düştü. UEFA turnuvalarında başarısızlık, katlanılan maliyetler nedeniyle kulüp ekonomilerini de olumsuz etkiledi. Pastadan daha fazla pay alınmasına karşın, neredeyse merkez ligler kadar harcama yapılması, kulüplerin finansal dengelerini bozdu. Bu bağlamda genel tabloya bakıldığında Süper Lig’in 2023/24 mali performansı hiç iç açıcı olmadığı görülüyor.
Tablo: 8) 2023/24 Verilerine Göre Süper Lig’in Ekonomik ve Mali Görünümü9
Yukarıdaki tabloya göre, Süper Lig 1.025 Milyon Euro banka borcu, 310 Milyon Euro zarar, 814 Milyon Euro özkaynak açığı, yıllık 469 milyon Euro ücret maliyeti ile Avrupa’da finansal olumsuzluklarda ilk sırada yer alıyor.
Bugünkü futbol yapılanması kulüp futbolunda rekabet gücümüzü artıramıyor. Yetersiz rekabet gücü ise kendisini sportif, ekonomik ve finansal başarısızlık olarak somutluyor. Bu durum kulüpleri sürdürülemez bir finansal yapıya sürüklüyor. Bu süreçte kulüp kaynakları etkin ve verimli kullanılmadığı için kulüpler daha da borç batağına saplanıyor, sportif rekabet güçleri daha da daralıyor. Avrupa futbolundan hak ettiği sportif, ekonomik ve finansal payı alamıyor.
Oysa, Türk futbolunun çok önemli bir potansiyeli var. Ne var ki, var olan kaynaklarımız etkin ve verimli kullanılamadığı için Avrupa’da sportif başarı gelmiyor. Kendi ligimizde ise katlanılan bu maliyetleri lokal gelirler karşılamakta yetersiz kalıyor. Hal böyle olunca, yüksek maliyetli kadrolar bir süre sonra zarar yazmaya başlıyor. Bunu finansal çıktısı ise, gelirlerin üzerinde oluşan zararlar, ortaya çıkan özkaynak yetersizliği, altından kalkılamayacak borç dağları oluyor.
Son söz
Kulüplerimizin 2024-25 Avrupa maceraları ne yazık ki, beklentilerimizin çok gerisinde bir performansla tamamlandı. Oysa, Avrupa'da elendiğimiz takımlara bakıldığında, hem takım hem de lig bazında ekonomik, finansal ve demografik olarak bu liglerden daha büyük hacimlere, gelire, kaynağa, yetenekli insan gücüne ve potansiyele sahibiz. Avrupa'nın en fazla gelir yaratabilen sekizinci ligiyiz. Bonservis bedelleri üzerinden yaklaşık 1.2 Milyar Euroluk lig değeriyle onuncu sıradayız. 86 milyon nüfus ve genç yetenek havuzumuz ile futbola ilginin yüksek olduğu bir futbol coğrafyası üzerindeyiz. Sahip olduğumuz potansiyel çoğu Avrupa futbol liglerinin çok üzerinde. Ne var ki, gerçekleşen sonuçlar ile potansiyelimiz arasında çok büyük farklar var. Potansiyelimizin altında bir performans sergiliyoruz. Bunun temel sebebi ise yapısal futbol örgütlenmemiz ve yönetsel kadroların yetersizliği. Altyapı sorununu halleden Türk futbolu ne yazık ki, üst yapı sorununu bugüne kadar çözemedi. Futbolumuzdaki parasal büyümeyi yönetebilecek ehliyetli kadrolara sahip değiliz. Yönetsel gelişimimiz parasal büyüme hızının gerisinde kaldığı için kalıcı başarılara ve sürdürülebilir bir futbol yapılanmasına ulaşamıyoruz.
Kısacası, rekabet için bir şekilde parasal kaynak yaratabiliyoruz ama bu kaynakları sportif perforfmansı maksimize etmede etkin ve verimli kullanamıyoruz. Bunun sportif sonuçlarını tüm verilerle yukarıda sizinle paylaştım. Rekabette geriye kalmamızın maliyeti bize çok yüksek faturalara patlıyor. Lokal ligde zaten rekabet üstünlüğüne sahip bu kulüperin katlandıkları maliyetler ancak, Avrupa'da iş yaptığında rasyonel oluyor ve kulüp karlılığına olumlu katkı sağlıyor. Aksi durumda, bu maliyetler kulüpleri finansal krize itiyor. Bu nedenle rekabet yapımızı gözden geçirmemiz kaçınılmaz bir zorunluluk olarak önümüzde duruyor. Bu bağlamda özetle anlatmaya çalıştığımız şeyleri üç başlık altında toplayabiliriz: Bunlar: 1) Rekabet Maliyetimiz Yüksek, 2) Rekabet kalitemiz Düşük, 3) Rekabet Sonuçlarımız kötü.
İşte bu sorunlara bulunacak çözümler kulüp futbolunda Süper Lig'i Avrupa'da başarıya taşıyacak. Rekabet yapılanması, Süper Lig'de dengede rekabeti optimize etmekten daha çok dengesiz ve haksız rekabeti maksimize etmeye yönelik. Bu durum maalesef Süper Lig'i kulüp futbolunda UEFA'da başarısız kılıyor.
3 Müslüm Gülhan, Beşiktaş’ta Gençleştirme Ticareti, 17 Mart 2025 haberler-makaleler/genel/277-muslum-gulhan/6310-besiktas.html">https://futbolekonomi.com/index.php/haberler-makaleler/genel/277-muslum-gulhan/6310-besiktas.html
6 haber/avrupa-karnesi-zayif-607390">https://www.birgun.net/haber/avrupa-karnesi-zayif-607390
9 The European Club Finance and Investment Landscape, 2023/24,
Değerli ekonomim.com okurları,
ekonomim.com ekibi olarak Türkiye'de ve dünyada yaşanan, haber değeri taşıyan gelişmeleri sizlere en hızlı, tarafsız ve kapsamlı şekilde sunmak için çalışıyoruz. Bu süreçte sunduğumuz haberlerle ilgili eleştiri, görüş ve yorumlarınız bizim için çok değerli. Ancak, karşılıklı saygı ve hukuka uygunluk çerçevesinde, daha sağlıklı bir tartışma ortamı oluşturmak adına yorum platformumuzda uyguladığımız bazı kurallarımız bulunmaktadır.
Sayfamızda Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına ve evrensel insan haklarına aykırı yorumlar onaylanmaz ve silinir. Okurlarımız tarafından yapılan yorumların, (diğer okurlara yönelik olanlar da dahil) kişilere, ülkelere, topluluklara, sosyal sınıflara ırk, cinsiyet, din, dil başta olmak üzere ayrımcılık içermesi durumunda, yorum editörlerimiz bu yorumları onaylamayacak ve silecektir. Onaylanmayacak ve silinecek yorumlar arasında aşağılama, nefret söylemi, küfür, hakaret, kadın ve çocuk istismarı, hayvanlara yönelik şiddet söylemleri de yer almaktadır. Suçu ve suçluyu övmek, Türkiye Cumhuriyeti yasalarına göre suçtur, bu nedenle bu tür yorumlar da ekonomim.com sayfalarında yer almayacaktır.
Ayrıca, Türkiye Cumhuriyeti mahkemelerinde doğruluğu kanıtlanamayan iddia, itham ve karalama içeren, halkı kin ve düşmanlığa tahrik eden, provokatif yorumlar da yapılamaz.
Markaların ticari itibarını zedeleyici, karalayıcı ve ticari zarara yol açabilecek yorumlar onaylanmaz ve silinir. Aynı şekilde, bir markaya yönelik promosyon veya reklam amaçlı yorumlar da onaylanmaz ve silinecek yorumlar kategorisindedir. Diğer web sitelerinden alınan bağlantılar ekonomim.com yorum alanında paylaşılamaz.
ekonomim.com yorum alanında paylaşılan tüm yorumların yasal sorumluluğu yorumu yapan kullanıcıya aittir, ekonomim.com bu sorumluluğu üstlenmez.
ekonomim.com'de yorum yapan her okur, yukarıda belirtilen kuralları, sitemizde yer alan Kullanım Koşulları'nı ve Gizlilik Sözleşmesi'ni okumuş ve kabul etmiş sayılır.
Kurallarımıza uygun şekilde saygı, nezaket, birlikte yaşama kuralları ve insan haklarına uygun yorumlarınız için teşekkür ederiz.