Özel İstihdam Büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisi

Geçici (ödünç) iş ilişkisi ilk defa 4857 sayılı İş Kanunu’nun 7. maddesi ile düzenlenmiştir. 6715 sayılı İş Kanunu ve Türkiye İş Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla Geçici iş ilişkisi, özel istihdam bürosu aracılığıyla ya da holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde görevlendirme yapılmak suretiyle olmasına imkân sağlanmıştır. Geçici iş ilişkisi kanunda belirtildiği üzere iki şekilde kurulabilir;

- Özel istihdam bürosu aracılığıyla (meslek edinilmiş/gerçek olmayan geçici iş ilişkisi)

- Holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde görevlendirme yapılmak suretiyle (meslek edinilmemiş/gerçek geçici iş ilişkisi.

Meslek edinilmiş geçici iş ilişkisinde işçi, ücretli olarak işçiyi ödünç vermeyi meslek edinmiş bir işveren tarafından yalnızca başkasına ödünç verilmek üzere işe alınmaktadır. Özel istihdam bürosu, bu amaçla işe aldığı işçilerini kendi yanında çalıştırmamakta, gereksinimi olan işverenlere ödünç vermektedir. Birçok durumda ödünç veren işverenin o işçiyi çalıştırabileceği, mal veya hizmet üretimi yapılan kendine ait bir işyeri dahi mevcut bulunmamakta, ödünç veren işverenler genellikle bir ofiste faaliyet göstermekte, hukuki anlamda olmasa da fiili anlamda adeta bir iş aracılığı fonksiyonunu yerine getirmektedirler. Ödünç veren işverenin amacı, bu yaptığı hizmet karşılığında kazanç elde etmektir. 4857 sayılı İş Kanunu Tasarısı’nda başlangıçta “ödünç iş ilişkisi” ve “mesleki faaliyet olarak ödünç iş ilişkisi” iki ayrı başlık halinde düzenlenmişken, işçi sendikalarından gelen tepkiler üzerine mesleki faaliyet olarak ödünç iş ilişkisinin kullanılmasına ilişkin madde metinden tümüyle çıkarılmıştır. Ancak bilinmelidir ki, mesleki faaliyet olarak yapılan ödünç işçi temini işi tüm dünyada yaygın bir uygulama alanına sahiptir ve birçok ülkede de yasal düzenlemeye kavuşmuştur.

Özel istihdam bürosu; iş arayanların elverişli oldukları işe yerleştirmelerine ve çeşitli işler için uygun işçiler bulunmasına aracılık yapmak ve/veya geçici iş ilişkisi kurma faaliyeti yürütmek üzere İŞKUR tarafından izin verilen gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulan bürolardır. Özel İstihdam büroları kamu kurum ve kuruluşlarının kadro ve pozisyonları için aracılık faaliyeti yapamaz, geçici iş ilişkisi kurulamaz.

Gerçek ve tüzel kişilerin iş ve işçi bulmaya aracılık faaliyeti yürütebilmesini teminen İŞKUR‘dan alacağı özel istihdam bürosu izni için yerine getirmesi gereken şartların yerine getirilmesi ve gerekli belgelerin ibraz edilmesi halinde verilecek aracılık yetkisi üçer yıllık olup yenilenebilecektir.

Aracılık yetkisinden ayrı olarak özel istihdam bürolarına talep etmeleri halinde İŞKUR’a geçici iş ilişkisi yetkisinin şartlarını yerine getirmiş olmaları halinde verileceği düzenlenmektedir. Söz konusu yetki de üç yıllık süre ile geçerli olup, İŞKUR’a başvurmaları halinde bu yetki yenilenebilecektir.

Özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisi düzenlenebilecek haller ayrıntılı olarak belirtilmiştir. Buna göre;

- İş sözleşmesi devam eden işçinin hamilelik, askerlik, yıllık izin, hastalık gibi iş sözleşmesinin askıya alınması hallerinde iş görme edimini yerine getirememesi nedeniyle, işin devamının ve işverenin ihtiyacının karşılanması amacıyla bu hallerin devamı süresince,

-  Mevsimlik tarım işlerinde veya temizlik işleri, hasta, yaşlı ve çocuk bakım hizmetleri gibi ev hizmetlerinde süre sınırı aranmaksızın,

- İşletmenin günlük işlerinden sayılmayan ve aralıklı olarak kısa süreli belirli işlerin yapılması amacıyla gördürülen işlerde (yeni bir yazılım geliştirilmesi, teknik bakım, onarım gibi ihtiyaçların ortaya çıkması, belirli süreli proje işleri) en fazla dört ay süreyle,

- İşyerinde iş güvenliği açısından ortaya çıkan acil işlerin yürütülmesi hallerinde (çalışanların güvenliği açısından gerekli olan tamir ve tadilat işleri) veya üretimi önemli ölçüde etkileyen zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkması halinde (sel, yangın ve benzeri doğal afet durumunda veya terör olayları sırasında işletmenin gerekli üretimi yetiştirebilmesi amacıyla) en fazla dört ay süreyle,

- İşletmenin ortalama mal ve hizmet üretim kapasitesinin geçici iş ilişkisi kurulmasını gerektirecek ölçüde ve öngörülemeyen şekilde artması halinde en fazla dört ay süreyle,

- Mevsimlik işler hariç dönemsellik arz eden iş artışları halinde (gerçekleşmesi önceden öngörülen, bayram öncesi şeker üretimi veya paketlemesi, seçim öncesi bayrak üretimi gibi iş hacminin artması durumlarında) en fazla dört ay süreyle,

Geçici iş ilişkisi kurulabilecektir.