OVP'ye güvenip yola çıkan yolda kalır!
✔ Değil üç yıl sonrasının, bir yıl sonrasının hedefi bile tutturulamıyorken, hatta içinde bulunulan yılın tahmininde bile büyük sapmalar oluyorken orta vadeli plan yapmaktan vazgeçmek iyi bir karar olmaz mı?
✔ Böylece, "hedef tutturma özürlü" olduğumuz görülmez, bilinmez, anlaşılmaz...
Adeta "İçeriğinde kayda değer bir değişiklik yapamıyoruz, bari adını değiştirelim" dedik ve yılların orta vadeli programını 2019'da yeni ekonomi programı yaptık. Bu biraz canı sıkıldıkça ve yapacak bir şey bulamadıkça saçının şeklini ve rengini değiştiren kadınların yaklaşımı gibiydi. İki yıl aradan sonra tuttuk, yeniden eskiye döndük; 2022-2024 dönemi programını yeniden orta vadeli program yaptık.
Bu programın en önemli yanı orta vadeli olması, üç yıllık olması. Ama bırakın üçüncü yıldaki hedefleri, biz bir sonraki yılın hedeflerini, hatta içinde bulunulan yılın tahminini bile tutturamıyoruz ki...
Örnek mi; bu yılın enflasyon tahmini yüzde 16.2'ye çıkarıldı. Sekiz aydaki artış yüzde 11.65. Yani yüzde 16.2'de kalabilmek, son dört aydaki artışı yüzde 4.1'de tutmayı gerektiriyor. Üretici fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 45'i aşmışken ve oradan tüketiciye hala yüklü yansımalar bekleniyorken bu mümkün mü? Bakın yılın bitmesine dört aydan az bir zaman var ve biz içinde bulunduğumuz yılla ilgili tahmine kuşkuyla bakıyoruz.
Ama kabul edelim enflasyon öngörüsünde köklü değişiklikler var, onu dikkate almak gerek. Hani TÜFE'de orta vadeli hedef hep yüzde 5'ti ya ve bu da bir türlü tutmazdı ya, artık belli ki ayaklarımız biraz olsun yere basmış. Gerçeği biraz olsun görmüşüz. Baksanıza 2023 ve 2024 hedefleri yüzde 8 ve yüzde 7.6. Artık yüzde 5'lerden söz eden yok.
YOLDA NASIL MI KALINIR?
İşadamısınız, yatırım yapacaksınız; enflasyonun orta vadede nasıl seyredeceğini bilmek istersiniz, değil mi. Aynı şekilde dolar kurunun seyrini de bilmezseniz olmaz. Büyüme hızını, dış ticareti, cari dengeyi, istihdamı, bütçeyi...
Yılların birikimini değerlendirmek isteyen bir emeklisiniz; ev mi alsanız, arsa mı; paranızı TL'de mi tutsanız, dövizde mi; size yol gösterecek bazı verilere ihtiyaç duyarsınız.
Üç önemli göstergede; TÜFE, kişi başına gelir ve dolar kurunda son sekiz program döneminin hedeflerini çıkardık. Tablomuzda ayrıca ilgili yılların gerçekleşmelerine ve bu yılın tahminine yer verdik.
Bütün verileri böyle bir tabloya dökme şansımız yok; o yüzden en çok ilgi duyulan üç veriye baktık.
Dedik ya bir işe girişeceksiniz ve enflasyon hedefine bakıyorsunuz. Örneğin 2017 için yüzde 6.50 öngörülmüş, gerçekleşme yüzde 12'ye dayanmış. 2018'de tümden yanmışsınız.
Bir başka örnek; 2018 için 2016 ve 2017 programlarında yüzde 5 hedefi konmuş, 2018 programında hedef biraz yükseltilmiş ve yüzde 7'ye çekilmiş; gerçekleşme mi, tam yüzde 20.30.
Sonuç, ne iş yaptığınıza göre değişir ama muhtemelen battınız!
Dövizle borçlanarak bir işe girişmeye karar verdiniz; 2016'da dediler ki 2018'in dolar kuru 3.24 olacak, 2018'in ortasında bir inatlaşma, bir kriz, dolar bir ara 7'yi aştı, ne yapacağınızı bilemediniz, sonra düştü ama ortalama yine de 4.80 dolayında oluştu.
Tuhaflıklar ve hedeften sapmalar listesini istediğiniz kadar uzatabilirsiniz. Tablomuzu iyi incelemenizi öneririz. Birkaç istisna hariç hiçbir yıl tutmamış hedefler söz konusu.
Mutlaka hedefin üstüne çıkılması da değildir yanılgı. 2019 için yüzde 15.90 enflasyon hedefi koyup yüzde 11.84'lük gerçekleşme de tuhaftır.
İnsan düşünmeden edemiyor; hedefler tutmadıktan sonra biz niye orta vadeli program yapmaya devam ediyoruz ki. Üstelik kimse bu programda yazan hedefleri de inandırıcı bulmuyor artık. Hiç olmazsa yıllık program yapalım, bırakalım üç yıl sonrası için hedef belirlemeye çalışmayı. Hem zaten beceremiyoruz ki...
SON DÖRT AYIN ORTALAMA DOLAR TAHMİNİ 8.84
Orta vadeli programdan yapılan hesaplamalar bu yılın tümündeki dolar kurunun 8.30 olarak tahmin edildiğini ortaya koyuyor. 8.30'dan yola çıkıldığında da yılın kalan dört ayında ortalama 8.84'lük bir dolar kuru beklendiği anlaşılıyor.
Yanılgıya düşmemek gerek; 8.84, yıl sonu tahmini değil, eylül-aralık dönemi ortalamasının tahmini. Dolayısıyla düz mantıkla bu ortalamaya iki ay sonra, yani ekim sonu gibi ulaşılacağını beklemek çok yanlış olmaz. İki ay sonrasının 8.84'ü de, bugünlerde 8.30 olan kura göre yüzde 6.5 artış anlamına geliyor.
Dolar kurunun iki ayda yüzde 6.5 dolayında artması, faize artırma ya da azaltma yönünde dokunulmayacağının işareti sayılmalı.
Ancak ağustos sonunda yüzde 19.25 olan TÜFE artışı, eylül sonunda daha da yükselir ve yüzde 19'luk politika faizinin çok üstüne çıkar, bunun sonucunda dövize bir yöneliş olursa durum tabii ki değişir.
GELECEK YILLARIN KURU
OVP'den yapılan hesaplamalar dolarda 2022 ortalamasının 9.27, 2023 ortalamasının 9.77, 2024 ortalamasının ise 10.27 olarak varsayıldığını gösteriyor.