Ortodoks’u bırakıp Heterodoks’u seçerken eklektik olmak
Dilimize ansızın 3 yeni kelime katılı verdi. Ortodoks, heterodoks ve eklektik… Hazine bakanının dilinden, ekonomi politikamızın makas değişikliğini anlatmak için sarf edildiler. Derken bizi bir merak aldı; nedir bu politikalar? Farkları nedir ve eklektik davranmamak ne ola ki?
Öncelikle “artık Heterodoks politika benimsedik” cümlesiyle sunulan kelimeye bakalım; Heterodoks, tanımını, Ortodoks’tan alır… Ortodoks olmayan demek… Yani; genel kabul görmüş, bildik, uygulana gelen, geleneklerle pekiştirilmiş tüm ekonomi politikaları…
GELENEKSEL POLİTİKALAR
Neler mi? 1-Merkez bankaları bağımsızdır, fiyat istikrarını sağlamak için elindeki politika araçlarını siyasetten bağımsız kullanır. 2-Bütçe disiplini esastır, denk bütçe ideal olanıdır, bütçe açığından kaçınmak gerekir. 3-Kamu harcamaları kontrollü olmalıdır, israfa, gösterişe harcama olmamalıdır.
Devam edelim; 4-Gelir politikaları, ekonomik aktivitelere bağlı olarak oluşturulmalı, kafana göre vergi koymamalısın, geçici vergileri kalıcı hale getirmemelisin. 5-Piyasa serbest olmalı, girişimciler desteklenmeli… Bu liste uzayıp gider… Ben burada keseyim ve Heterodoks’a döneyim.
HETERODOKS POLİTİKA
Heterodoks ise tüm bunları veya aralarından bazılarını yok sayan politikalar manzumesidir. Piyasa ekonomisi yerine yasa ekonomisi gibi… Kambiyo serbestisine gem vurmak, dış ticareti tarifelerle yönlendirmek, merkez bankasını talimatla yönetmek, fiyatlara narh, işlemlere kota koymak gibi…
İKİ SORU İKİ CEVAP
Hangi politika daha yaygın?
Tabii ki Ortodoks ekonomi politikaları… Heterodoks denilen, özel zamanlarda özel şartların zorunlu kıldığı politikalar, geçici süre için rahatlık sağlasa da orta vadede daima bir krizle noktalanmıştır.
Aralarındaki felsefi fark nedir?
Ortodoks, tümevarımcıdır. Parçaların tamamından bütünü oluşturur. Heterodoks ise tümden gelimcidir. Bir ideoloji bir kabul veya bir nas ile yola çıkarsın ve tüm diğer tedbirleri buna hizmet edecek şekilde tasarlarsın.
NOT
EKLEKTİK; İŞİNE GELENİ SEÇ BEĞEN AL
Hazine ve Maliye Bakanı Nebati; “Ortodoks politikaları bir taraf koyduk. Artık heterodoks politikalar var. Bunu yaparken de eklektik olmayı sürdüreceğiz” diyordu. Burada eklektik ifadesi, masadaki seçeneklerden işimize geleni almak, gelmeyeni almamak duygusunu ifade ediyor.
Kısaca her iki politikanın işimize gelen tarafını alacağız demek istiyor. Eklektik; bir ilkeye veya kurala bağlı olmaksızın, amacına hizmet edecek olanı seçme faydacılığını anlatır. Kültürümüzdeki en bildik cümlesi şudur; “Batı’nın teknolojisini alalım ama kültürünü almayalım.”
Eklektik hayatlarla ömür boyu kariyer inşa edilmez. Kısa sürede pratik, faydacı, işe yarar bir davranıştır fakat hayatın akışında değerler ve kurallar hüküm koyucu olacaktır. Eklektik tutum, nimeti alıp külfeti öteleme kurnazlığının psikolojik zeminini oluşturandır.