Önce aile, daima iş: Sosyo-duygusal zenginlik teorisi
LL.M. Av. Rânâ Özsoy
ERKMAN SUSTAINABLE BUSINESS SOLUTION
Sosyo-duygusal zenginlik (SEW) teorisi, aile şirketlerini diğer organizasyon biçimlerinden ayıran belki de en önemli kavramdır. Bu kavram aile şirketinde çalışan aile üyelerinin, kimlik, aile etkisini kullanma yeteneği, aile hanedanının devamı gibi ailenin duygusal donanımları ile ilgilenen aile kontrolü ve nüfuzu, aile üyelerinin şirketle özdeşleşmesi, bağlayıcı sosyal bağlar, şirkete duygusal bağlılık ve aile bağlarının yenilenmesi gibi belirli boyutları barındıran, aile şirketinin finansal olmayan hedefine ilişkindir. Aile şirketi sahiplerinin, aile şirketinden elde ettiği duygulanım ile ilgili değerler stokunu ifade etmektedir. Sosyo-duygusal zenginlik, kendi kendine hizmet etmenin itici gücüdür. Sosyo-duygusal zenginlik, aile şirketlerinin tipik olarak kendi sosyo-duygusal zenginliklerinin korunmasıyla motive olduklarını ve buna kararlı olduklarını bu sebeple de aile şirketlerinin aile dışı şirketler ile karşılaştırıldığında farklı stratejik seçimlerinin olduğunu hatta sosyo-ekonomik zenginliklerini korumak için riskli ekonomik eylemleri seçme eğiliminde olduklarını açıklamak için yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Sürdürülebilirlik: Aile işletmeleri için yaşam halatı
İklim için kritik noktaların aşıldığı günümüzde sürdürülebilir iş modellerine geçmenin gerekliliği her geçen gün daha da netleşmektedir. Birleşmiş Milletler’in Sorumlu Yatırım İlkelerine (PRI), çevre yönetimi, sosyal sorumluluk ve kurumsal yönetim (ÇSY) kriterlerinin eklenmesinden bu yana, birçok ülkede ÇSY açıklaması zorunlu hale gelmiştir. Borsada işlem gören ve büyük firmalar tarafından, ÇSY kriterleri, çevre yönetimi, sosyal sorumluluk ve diğer finansal olmayan bilgilerin ifşa edilmesine yönelik önemli bir araç haline gelmiştir. Giderek çok daha fazla yatırımcı, PRI’a bağlı kalmakta ve ÇSY kriterlerini takip etmektedir. Finansal kuruluşlar yatırım kararlarını alırken ÇSY kriterlerini karşılayan ürünlere yatırım yaptığı için de firmalar ÇSY kriterlerini yalnızca raporlama için kullanmamakta bu kriterleri ayrıca firma stratejisine operasyonlarına ve kurum kültürüne de dahil etmektedir. Dolayısıyla ÇSY kriterleri sermaye artırmaya yönelik finansal yeteneğe sağlamış olduğu katkılardan dolayı kurumsal şirketler için bir alarm haline gelmiştir.
Aile Şirketleri: Geleneğe bağlı, yeniliklerle yönlendirilen
Sosyo-duygusal zenginlik teorisi bir firmanın nasıl yönetileceğine ilişkin; aile itibarının, iş başarısı ve iş itibarı ile sıkı sıkıya ayrılmaz bir şekilde bağlı olduğu inancı, aile değerlerinin işletmeye yerleştirilme eğilimi, bağlayıcı sosyal bağlara yatkın olunmasını yani diğer bir ifadeyle aile şirketlerinin hem şirket içinde aile dışı çalışanlar ile hem de şirket dışında iş ortakları ve tedarikçiler ile güçlü ilişkiler kurma eğiliminde olmaları, bir ailenin işe olan bağlılığı ve şirketin gelişimi için kaynak ve zaman yatırımı yapılmasını yorumlayan duygusal bağlanma, ve gelecek nesil aile üyeleri için iş üzerindeki kontrolü elinde tutma isteğini barındırmak gibi ilişkisel kriterleri vurgulamaktadır. Dolayısıyla sosyo-duygusal zenginlik teorisine göre zaten aslında aile şirketleri doğal olarak ÇSY kriterleri ve sürdürülebilirlik kalkınma ile ilgili olan hedefleri koruma eğilimindedir. Daha açık bir ifadeyle sürdürülebilirlik zaten aile şirketlerinin genlerinde bulunan bir aile şirketi geleneğidir.
Artık kısa ömürlü değil: Nesiller boyu
Ekolojik sürdürülebilirlik ve iş dünyası birbirine sıkı sıkıya bağlıdır. Gelecek nesiller düşünülerek oluşturulan işletmelerin, uzun vadeli bakış açılarına da sürdürülebilirlik stratejilerine dahil etmeleri gerekmektedir ve bu aslında aile şirketleri için aile şirketlerinin tabiatı gereği hiç de zor olmayacaktır. Aile şirketleri için amaç, nesiller boyu sürecek sürdürülebilir bir değer yaratmanın yolunu bulmak olduğu için kuruluşun birbirini takip eden nesiller için güvence altına alınması, kurumsal sürdürülebilirlik stratejilerinin kurum kültürüne entegre edilmesiyle gerçekleşecektir. Sürdürülebilirlik için atılacak her adım ile aslında ailede köklenen şirketler, sürdürülebilirlik ile gelişecek ve yarınlar için dayanıklılığını artıracaktır.