Omerta: Suskunluk kültürü

Sicilya mafyasının ‘suskunluk yasası’ Omerta maalesef organize suç dünyasına özgü bir mesele değil. Bugün iş hayatının pek çok alanında da susma mecburiyeti yok mu?

Elbette suç dünyasının Omerta’sı ile iş dünyasınınki birbirinden çok farklı.

Suç dünyasında amaç kanun dışı işleri gizlemek. İş dünyasında genellikle yaşanan ise üst yönetimin eğilimleri dışında görüş bildirmemek.

Suç dünyasında Omerta net şekilde bildiriliyor, kuralı ihlal etmenin cezası da ölüm. İş dünyasında ise mesele daha ‘nazik’ ve ‘sofistike’ şekilde öğretiliyor: “Üst yönetim öyle istiyor”, “Boşuna karışma, başını yakarsın”, “Burada işler böyle yürür”. Mesajı almayanlar ise bedelini terfi veya primde geride kalmakla ödüyor.

Ancak iki dünya arasındaki en büyük fark, suskunluğun etkisinde. Zira suç dünyasında suskunluk yasası polise yakalanma ihtimalini azaltıyor, bir anlamda ‘başarı’ getiriyor. Halbuki iş dünyasında suskunluk yasasının kaçınılmaz sonucu başarısızlıktır.

Zira sessizliğin çok şiddetli bir sesi vardır. Maharet doğru mesajları çıkarabilmekte. Besteci Debussy’nin sözünü hatırlayalım: ‘Müzik notalar arasındaki sessizliktir’.

St. Thomas Üniversitesi profesörlerinden Chad Brinsfield, çalışan sessizliğini altı kategoriye ayırıyor: (i) bilerek ve kötü niyetle bilgi saklama; (ii) ilişkilerini zedelememek için susma; (iii) sonuçlarından korktuğu için sessiz kalma; (iv) kendine güvensizlikten ötürü susma; (v) paylaşacağı bilgi önemsiz olduğu/ dikkate alınmayacağı için konuşmama; ve (vi) iş yerini artık umursamadığı için susma.

Bunların her biri ayrı bir meseleye işaret eder. Yazının burasında bir nefes alıp sizin organizasyonunuzda bunlardan hangilerinin olduğunu bir düşünmenizi öneririm. Lütfen kendinize sorun: Omerta bilinçli veya bilinçsiz olarak uygulanıyor mu?

Biraz düşündüyseniz, devam edelim. Zira bu sessizliğin korkunç sonuçları olabilir.

Boeing’in yeni modeli 737 MAX uçağı, bir yazılım hatası nedeniyle burnunu yanlış şekilde aşağıya yönlendiriyordu. Bazı mühendisler bu riski erkenden fark etti. Ancak uyarıları üst yönetim tarafından görmezden gelindi. Çünkü üretim takvimi sıkışıktı, rekabet baskısı büyüktü ve “sorun çıkmasın” anlayışı hâkimdi. Sonuç: Endonezya ve Etiyopya’da düşen iki uçak, 346 kişinin ölümü ve Boeing’in milyarlarca dolarlık zararı.

Enerji devi Enron, yıllarca kârlı gibi görünmek için muhasebe oyunları oynadı. Bu duurm birçok kişi tarafından bilinse de şirket içi baskı ve “düzeni bozma” korkusu kimsenin konuşmasına izin vermedi. 2001’de durum ortaya çıktı, şirket battı, binlerce kişi işini kaybetti, emeklilik fonları buhar oldu. Sessizlik, tarihin en büyük kurumsal yıkımlarından birini hazırladı.

Volkswagen mühendisleri, dizel araçların emisyon testlerinde düşük değer göstermesi için bir yazılım hilesi geliştirdi. Bu durumu içeride konuşanlar dışlandı, susturuldu. Sessizlik tercih edildi. Skandal 2015’te patladı. 30 milyar doların üzerinde ceza, marka değerinin zedelenmesi ve büyük bir güven kaybı yaşandı.

Sağlık teknolojisi girişimi Theranos, birkaç damla kandan yüzlerce test yapabileceğini iddia etse de içerideki uzmanlar bunun mümkün olmadığını biliyordu. Ama kurucusu Elizabeth Holmes’un yönetim tarzı sessizliği körükledi. Çoğu kişi konuşmadı. Konuşanlar susturuldu. Skandal patlayınca, şirket çöktü, Holmes hapis cezası aldı.

Suskunluk kültürüyle mücadele ettiğiniz bir hafta diliyorum.