Olduğun gibi görün, göründüğün gibi ol
Şahin 19’uncu yüzyıl başlarında İngilizlere karşı savaşa girilmesini isteyen Amerikan Kongre üyelerine takılan bir sıfattır. Daha sonra diplomaside ve politikada askeri varlığa dayalı saldırgan politikalar izleyenler için kullanılmaya başlandı. O gün bugündür yaygın bir şekilde kullanılır. Şahinin karşıtı ise güvercindir. Savaştan kaçınıp diplomatik çözüm aramakta ısrar edenlerdir, güvercinler.
Para ve sermaye piyasaları hayvan benzetmelerini çok sever. Borsadaki boğa-ayı tanımı gibi şahin-güvercin tanımlamaları da finans piyasalarında parayı yöneten merkez bankası başkanları için de sıklıkla kullanılır. ABD’de sadece Fed başkanları için değil, Fed’in karar verici organının tüm üyeleri için medyada tek tek “şahin mi yoksa güvercin mi?” listeleri hazırlanır. Sıkı para politikasını savunanlar şahin, gevşek politikaları savunanlar güvercindir.
Merkez Bankası başkanlarının şahin sıfatı alması için faizi artırmaları şart değildir. Görev süresi boyunca faizleri enflasyon görünümüne bağlı olarak kademeli indiren ancak para politikasını sıkı tutan ve indirimde ölçüyü kaçırmadan gerektiği kadar yapan bir başkan şahin olarak adlandırılabiliyor. Mesela Süreyya Serdengeçti’nin 2001-2006 dönemi buna bir örnektir.
Bu yazıyı yazma nedenim Salı günkü yazıma okuyucularımızın gönderdiği bazı yorumlardı. Yazıda “Ağbal sıkı para politikası izleyen bir şahindi ve görevden alındı. Önceki başkan Murat Uysal ise daha gevşek politikalardan yana olan bir güvercindi, o da alındı. Ondan önceki Murat Çetinkaya ise şahin ile güvercin arası bir politika izledi, o da süresini tamamlayamadan görevden alındı. Dolayısıyla hassas bir kurumun başkanlığında hangi kriterlere göre değişiklik yapıldığını henüz çözebilmiş olan yoktur” diye bir bölüm vardı. Katılan da var, eksik bulan da.
Sıfatların çok fazla bir önemi yok aslında, önemli olan duruş. “Şahin bir başkan iyidir, güvercin kötüdür” diye bir sonuç da çıkarılamaz. Önemli olan fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmektir. Bunun için enflasyonun orta vadeli görünümüne uygun davranmaktır. Eğer bir başkan bu görünüme aykırı ve gerçeklikten uzak bir tutum içine girmişse o ne şahin ne de güvercindir. Bambaşka bir kuş adı bulmak gerekir. Mesela Şeref Oğuz bu tür başkanlara “serçe” sıfatını yakıştırmış. Geçen haftaki yazısının başlığı “Şahin mi güvercin mi yoksa serçe mi?” idi. Bir de otoritelerden ve çeşitli kesimlerden çekindiği için şahin politikalarının iletişimini güvercin üslubuyla yapan “güvercin görünümlü şahinler” ile piyasaların tepkisinden çekindiği için güvercin politikalarını şahin üslubuyla anlatan “şahin görünümlü güvercinler” var. Onların sorunu ise başlarına bir şey gelmeden istedikleri aracı kullanma imkânı veren merkez bankası bağımsızlığına fiilen sahip olamamalarıdır. Doğrusu “olduğu gibi görünmek ve göründüğü gibi” olmaktır.