Okuyamadığım riskler...
Son zamanlarda ne acayip bir dönemden geçiyoruz değil mi? Dile kolay, 40 yıllık koskoca banka göz açıp kapayıncaya kadar battı, 175 milyar dolarlık müşteri mevduatı regülatör kontrolüne geçti. Amerika 2008 finansal krizinden sonra tarihinin en büyük şokunu yaşadı. Ah vah etmenin faydası yok deyip, bir eski dostu ziyaret etmenin zamanı geldiğini anlıyorum: “Şirket risklerine dair açıklamalar”
Hepimiz start-up şirketlerinin önemli bir destekçisi olarak bilinen Amerika’nın 16 büyük bankası Sillicon Valley Bank (SVB)’nin likidite (liquidity issue) ve mevduat sahiplerine paralarını ödeyememe (solvency issue) problemiyle karşı karşıya kalarak FDIC’ye (Federal Deposit Insurance Corporation- Federal Mevduat Sigorta Kurumu) devrini yaşadık. Nedenler daha çok yazılıp çizilecek ama özetle söylenen FED faiz artışı sonucu bankanın elinde bulunan uzun vadeli bonolar içeren portföyün değerinin düşmesi, bankanın bu varlıkların satışından 1,8 milyar dolar etmesi, zarar neticesinde hisse fiyatlarının 24 saat içinde 160 milyar dolar düşmesi ve buna karşılık bankada hesabı bulunanların mevduat sahiplerinin paralarını çekmek istemesiyle bank-run (toplu para çekilmesi) etkisi sonucu bankanın bu yükü kaldıramaması.
Nereye bakacağım?
Hakkı Bey, bu işin hakkını en iyi siz verirsiniz deyip size danışmak isterim. Bilançomdaki bonoların değer düşüşünü, varlık ve yükümlülüklerin vadelerini birileri bana söyleyemez mi, finansal tablolardan anlayamaz mıyım?
Hakkı Bey: “UFRS/TFRS 7 Finansal Araçlar Açıklamalar ve UFRS/TFRS 13 Gerçeğe Uygun Değer Ölçümü ile ilgili standartlar tüm aradığınız sorulara cevap verecektir. Şirketler veya finansal kuruluşlar finansal araçlardan kaynaklanan risklerin niteliği ve düzeyini nitel ve nicel olarak açıklamak zorundalar. Hangi risklere maruz kalındı, risklerin yönetimine ilişkin hedef ve politikalar neler, alınan ve verilen teminatlar, varlıkların gerçeğe uygun değerlerindeki artış ve azalışlar, varlık ve yükümlülüklerin netleştirilip-netleştirilmedikleri, riskten korunma muhasebesi yapıldı mı, gibi…
Örneğin banka, vadeye kadar elde tutacağı (held to maturity) bonoların makul değer değişimini diğer kapsamlı gelir tablosunda muhasebeleştirmeyi seçmişse, neden bonoların değer düşüşünü kar-zarara yazmadı diye kimse kızmasın.”
Nelere dikkat etmeliyim?
Hakkı Bey, yani riskler kabak gibi ortada da biz mi bakmasını bilmiyoruz?
Hakkı Bey kibarca rica ederim dedikten sonra söze devam etti. “Bu notlarda açıklanan bilgilerin şirket kilit yönetimine sunulan bilgilerle aynı olması beklenir. Yönetim UFRS/TFRS’ye göre riskleri üç başlık altında inceleyip, dipnotlarda açıklar: Kredi riski, likidite riski ve piyasa riski. Kredi riskinden başlarsak, bu risk açıklamaları alacaklarımın kalitesini, tahsil edip edemeyeceğimi yani gelecekteki nakit akışları tutarı, zamanlaması ve belirsizliği üzerindeki etkisini anlamamı sağlar. Örneğin ödemelerini sürekli erteleyen Osman Bey ile gününü gününe ödeyen Sibel Hanım’dan alacağımın kredi riski bir değildir. İşletme ticari alacaklar, sözleşme varlıkları ve kira alacakları için UFRS/TFRS 9 Standardı gereği ayırmış şüpheli alacak karşılığı tutarını (teknik tabirli beklenen kredi zararı- excepted credit losses) nasıl hesapladığını, kullandığı varsayımları, kredi kalite derecelendirmesini, alınan teminatları, alacakların konsantrasyon riskini görmeyi beklemelisiniz.
Şirketin borcunun vadesini nasıl öğrenirim?
Hakkı Bey şirket varlıklarından bahsettiniz, peki borçları var mı ne zaman ne kadarını ödeyeceğini nasıl anlayacağım?
“Bilançoda yer alan ticari borçlar, krediler ve kiralama işlemlerinden doğan yükümlülükler gibi finansal yükümlülüklerin detaylarını ilgili bilanço dipnotlarında bulabilirsiniz. Ancak bu bilgiyle yetinmeyin, biraz önce bahsettiğimiz risk yönetim notları içinde yer alan “likidite riski” notuna bakın. Şirket, finansal garanti kontratlar da dahil olmak üzere türev olmayan tüm finansal yükümlülüklerin sözleşmeye dayalı vadelerinin kalan kısmını gösteren vade analizi ve türev finansal borçlar için de bir vade analizi vermek zorundadır (UFRS 7 paragraf 39).
Çeşit çeşit piyasa riski
Hakkı Bey, bu riskler iyi güzelde bununla bitmiyor ki… Dolar borcum var her an diken üstündeyim. Değişken faizli kredi almıştım. Ne olacak faizler diye FED ve Merkez Bankası’nın kapısında yatasım var.
“Evet, çok haklısınız. Riskler sadece kredi riski ve likidite riskiyle sınırlı değil. Finansal varlığın değerini veya bu finansal varlığın nakit akışını değiştiren “piyasa riski” dediğimiz riskler de var. Faiz riski, kur riski, emtia fiyatı riski ve yatırımın fiyat riski en çok karşımıza çıkanlar. Dolayısıyla şirketler bu risklerin kar-zarara ve özkaynaklara olası etkilerini gösteren duyarlılık analizi (sensitivity analysis) bilgisini dipnotlarda açıklamak zorundalar.
Risk notlarını kaçırmayın. Size şirket hakkında birçok ipucu verdiklerini göreceksiniz.”
Teşekkürler Hakkı Bey. Ne riskleri ne de hayatı ıskalamayalım…