Ödemeler dengesini ekonomi politikaları belirler

Erhan ASLANOĞLU
Erhan ASLANOĞLU Ekonomi ve Piyasalar

Dün yayınlanan ödemeler dengesi rakamları uzun bir aradan sonra aylık olarak cari açığın üzerinde bir finansmana sahip olduğumuzu gösterdi. 3,1 milyar dolar olarak gerçekleşen cari işlemler açığına karşılık 9,9 milyar dolar net finansman sağladığımız görülüyor. Sermaye girişinin ana nedeni kredi ve mevduat girişleri olmuş.  Bu girişlerin en önemli nedeni, Ağustos başında yapılan açıklamaları da dikkate alırsak, Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu’nun (Rosatom) Akkuyu santrali için ilettiği sermaye diyebiliriz. Bu sermayenin bir kısmı Temmuz ayı sonunda, kalanı da Ağustos ayının ilk yarısında geldi görünüyor. O dönem TCMB rezerv artışlarının güçlenmesi ile de bu durumu izlemiştik. Zaten ödemeler dengesi tablosuna baktığımızda da TCMB rezervlerinin Ağustos ayında 10,8 milyar dolar arttığını görüyoruz. Normal koşullarda bu kadar güçlü bir döviz arz fazlasının döviz kurlarını aşağı bastırmasını bekleriz ama beklenti kanalını etkileyen çok yüksek negatif reel faiz ve CDS’lere de yansıyan risk algısı döviz kurlarında böyle bir gerilemeye izin vermedi.

Cari açık yükselmeye devam edecek

2022 yılı Ocak–Ağustos döneminde cari açığımız 39,7 milyar dolara ulaştı. Yaz aylarında bile aylık 3-4 milyar dolar açık vererek geçirdiğimiz bir yılı 55-60 milyar dolar arası bir açıkla kapatma olasılığımız artmış görünüyor. Enerji fiyatlarında bir gevşeme olmadıkça ki zor görünüyor, en azından gelecek yılın ilk yarısında da bu eğilimin devam etmesini bekleyebiliriz. İçeride büyümeyi destekleyen politikalar da böyle bir açık ihtimalini arttırıyor.

Ocak – Ağustos dönemini referans aldığımızda, geçen yılın aynı dönemine göre ihracatın 26 milyar dolar artışla 165 milyar dolara geldiğini, ithalatın ise 68 milyar dolar artışla 225 milyar dolara ulaştığını görüyoruz. Geçen yıl 19 milyar dolar olan dış açık, bu yıl 60 milyar dolara çıkmış durumda. Cari açığın ilk sekiz ayda dış açıktan 20 milyar dolar daha düşük seviyede, 40 milyar dolar gerçekleşmesinin önemli bir nedeni, ağırlıklı olarak turizm gelirlerinden kaynaklanan hizmet gelirlerinin ilk sekiz ayda 32 milyar dolardan 52 milyar dolara çıkmasıdır. Turizm her zaman olduğu gibi cari açığın çok daha yüksek olmasını engelleyen en önemli faktör olmaya devam ediyor. Önümüzdeki aylarda da inşallah edecektir. Burada daha önceki yazılarımızda belirttiğimiz bir noktayı tekrar vurgulamak istiyorum. Turizm geliri elde ederken ciddi bir enerji, gıda maliyetimiz ve bu işin amortismanı var. Turizm aynı zamanda ithalatımızı da yükselten, dışarı kar ve ücret transferine de yol açan bir kalem.

Doğrudan yatırımlar ağırlıklı gayrimenkule gidiyor

Ödemeler dengesinde ilk sekiz aylık finansmana baktığımızda ise yaklaşık 14 milyar dolarlık bir giriş görüyoruz ki bunun yaklaşık 10 milyar doları Ağustos ayında yukarıda bahsettiğimiz nedenlerle gelmiş görünüyor. Geçen yıl ilk sekiz ayda 8,5 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar (3,3 milyar doları gayrimenkule gelmiş), bu yıl aynı dönemde 6,8 milyar dolara gerilemiş durumda. Gelen bu 6,8 milyar doların 4,3 milyar doları gayrimenkule gelmiş. Kalan 2,5 milyar doların içerisinde satınalmalar ve sıfırdan gelenler dahil sadece 1 milyar doları imalat sanayine gelmiş. Bunlar maalesef çok düşük rakamlar.

Sıcak para olarak adlandırdığımız portföy yatırımlarında ise ilk sekiz ayda yaklaşık 6,9 milyar dolar çıkış var. Geçen yıl 5 milyar dolar giriş varmış. Buna karşın, geçen yıl ilk sekiz ayda yerleşiklerin dışarıda sadece 80 milyon dolar hisse senedi, tahvil gibi yatırımları varken, bu yıl 4,4 milyar dolar olmuş. Sadece yabancılar sıcak parayı çıkarmıyor, yerleşikler de portföy yatırımlarını ciddi boyutta dışarıda yapmayı tercih etmiş görünüyor. Küresel ekonominin resesyona gittiği, risk iştahının düşmeye devam ettiği, CDS’simizin yüksek olduğu bir ortamda ne sıcak parada ne de doğrudan yatırımlarda eğilimin tersine dönmesini beklemek çok gerçekçi görünmüyor.

Net hata ve noksan kalemi 28,3 milyar dolara ulaştı.

İlk sekiz ayda 40 milyar dolara yakın bir cari açık verirken, büyük bölümü Ağustos’da yaklaşık 14,2 milyar dolar bir finansman sağladık. Geriye kalan yaklaşık 25,5 milyar dolar açığı kapatan 28,3 milyar dolar seviyesinde, kaynağı belli olmayan net hata ve noksan’dan kaynaklanan döviz girişleri oldu. Aradaki fark olan 2,9 milyar dolar, TCMB rezervlerine artış olarak yansıdı.

Cari açığımız yüksek ve bir süre böyle kalmaya devam edecek. Finansman açığımız var ve büyük oranda öngörülmesi çok zor olan net hata ve noksan kalemi ile finansmanı sağlamaya çalışıyoruz. Yaşadıklarımız büyük oranda sonuç. Ekonomi politikaları hem cari açığın seyrini belirlemede hem de finansman belirsizliğini azaltmada ya da arttırmada tahminlerin ötesinde çok büyük bir güce sahiptir.

Yazara Ait Diğer Yazılar Tüm Yazılar