Ne kadar kur artışı, o kadar enflasyon…
Kur, faiz, enflasyon… Neden sonuç ilişkisi güçlü olan üçlü… Peki geçişkenlik rotası nereden başlıyor?..
Türkiye’de sanayi üretimi ve ihracatın ithalatla yüksek bir bağımlılık ilişkisi içinde bulunduğu açık... Toplam ithalatın yüzde 80’ine yakınının ara mallarından (hammadde) oluşması bu bağımlılığın en net göstergesi… Dolayısıyla ithalat fiyatlarını birinci dereceden etkileyen döviz kuru, maliyet enflasyonu üzerinde önemli bir etkiye sahip… Özetle kurdan başlayıp, enflasyon ve faize uzanan bir geçişkenlik söz konusu… Kurdaki artış maliyetler üzerinden enflasyonu, enflasyon üzerinden fon toplama maliyetini, fon maliyeti üzerinden de fonlama maliyetini (kredi faizi) yukarı çekiyor. Bu ilişki, kur ve enflasyonda olağandışı dalgalanmaların yaşandığı son üç yılın verilerinde çok daha belirgin biçimde gözlemlenebiliyor. Nitekim grafikte de görüldüğü gibi, 2017’de Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi’ndeki (Yİ-ÜFE) artış (%16) ile döviz kurundaki artış (%17) denge seviyesinde… Mayıs-2018’den itibaren döviz kurundaki artış paralelinde üretici enflasyonu da yönünü yukarı çeviriyor. Ağustos’taki kur atağı üretici enflasyonuna birebir yansımasa da eğilim çizgisi paralel bir seyir izliyor. İzleyen dönemlerde kur artışının maliyetlere yansımasıyla birlikte her iki çizgi de aynı seviyede seyrediyor. Ayrıca hane halkı tüketiminin yüzde 0,7 ve 0,4 arttığı 2018 ve 2019’da tüketici enflasyonu sırasıyla yüzde 33,6 ve yüzde 11,8 artış kaydetmişti. Dolayısıyla, tüketim tarafında talep artışının yüzde 1’in altında olduğu son iki yılda enflasyondaki yüksek oranlı artışın tek izahı var, o da aynı dönemde döviz kurunda yaşanan yüksek oranlı artışlar...
Kurdaki yüksek oranlı artışlarda, ekonomik gerekçelerle birlikte (zaman zaman bu etkenlerin de üzerinde) ülke risk algısı da etkili… Ayrıca, tasarruf açığı bulunan ve büyümesini önemli ölçüde dış kaynakla finanse eden Türkiye gibi ekonomilerde kurun seviyesinin, önemli ölçüde risk-faiz dengesiyle oluştuğunu da not etmekte yarar var…
