Mısır üretimini artıran çiftçi cezalandırılmamalı
Dünya mısır üretimi 1,2 milyar tonun üzerinde. Türkiye bu üretimin sadece 8,5 milyon tonunu gerçekleştiriyor. Türkiye’de üretim miktarı artarken üretim maliyetleri de artıyor. Ancak mısırın satış fiyatı geçen yılın gerisinde.
Hasada başlayan mısır üreticileri, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) fiyat açıklamasını, arpa ve buğdayda iki yıldır uygulanan ton başına alım priminin mısırda da uygulanmasını ve ton başına 500 lira ödeme yapılmasını istiyor.
Dünya mısır üretimi 1,2 milyar ton
Amerika Tarım Bakanlığı’nın (USDA) Ağustos 2023 verilerine göre, dünya mısır üretimi 1 milyar 213 milyon ton olarak gerçekleşmesi bekleniyor. Temmuz ayı tahmininde üretim 1 milyar 224 milyon ton tahmin edilmişti.
Dünyanın en büyük mısır üreticisi Amerika Birleşik Devletleri (ABD). Amerika’nın 2021-2022 mısır üretimi 382 milyon tondu. 2023- 2024 üretim sezonunda 383 milyon tonluk bir üretim bekleniyor. İkinci sıradaki Çin’in 277 milyon ton, üçüncü sıradaki Brezilya’nın 129 milyon ton, dördüncü sıradaki Arjantin’in ise 54 milyon ton üretim yapması bekleniyor.
Avrupa Birliği’nin üretiminde düşüş var. 2021-2022 sezonunda mısır üretimi 71,5 milyon ton olan Avrupa Birliği’nin bu yıl beklenen üretimi 59,7 milyon ton. Kuraklığın ve su sorununun bu üretim düşüşünde etkili olduğu ifade ediliyor.
Savaşan iki ülke; Ukrayna ve Rusya’da da üretim düşüyor. Ukrayna’nın 2021-2022 üretim sezonunda mısır üretimi 42,1 milyon tondu. Bu yıl beklenen üretim 27,5 milyon ton. Rusya’nın ise aynı dönemdeki üretimi 15,2 milyon tondan 14,6 milyon tona gerilemesi bekleniyor.
Türkiye’nin mısır üretimi artıyor
Tarım ve Orman Bakanlığı ile Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye’nin mısır üretimi geçen yıl olduğu gibi 8,5 milyon ton seviyelerinde gerçekleşecek. USDA’ya göre ise 2021-2022 sezonunda 6,5 milyon ton olan Türkiye’nin mısır üretimi bu yıl 8,2 milyon ton olarak gerçekleşmesi bekleniyor.
Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü’nün Temmuz 2023 verilerine göre, Türkiye’nin mısır üretim alanlarında önemli bir artış var. 2018-2019 sezonunda 5 milyon 919 bin dekar alanda yapılan mısır üretimi 2021- 2022 sezonunda 7 milyon 582 bin dekara çıktı. Üretimin en çok olduğu iller Konya, Şanlıurfa ve Adana.
Türkiye’nin mısırda kendine yeterlilik oranı 2018-2019 sezonunda yüzde 70,3 iken 2021-2023 sezonunda yüzde 76,6 oldu.
Üretilen mısırın yüzde 83’ü yem sanayinde kullanılıyor. Kalanı nişasta bazlı şeker üretimi, gıda sektöründe ve mısır yağı üretiminde değerlendiriliyor.
Mısır üreticilerine 2022’de gübre, mazot ve diğer destekler dahil toplamda dekar başına 112 lira ödeme yapıldı.
Üretimdeki artışa rağmen ithalat sürüyor
Türkiye, uzun yıllardır mısır ithalatı yapıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre 2018-2019 sezonunda 3 milyon 682 bin ton mısır ithalatı yapıldı. Pandemi döneminde birçok ülkenin uyguladığı kısıtlamalar nedeniyle ithalat azaldı. 2019-2020 sezonunda ithalat 2 milyon 720 bin ton oldu. 2020-2021 sezonunda ise 1 milyon 814 bin tona geriledi. 2021-2022 sezonunda ithalat 3 milyon 561 bin tona çıktı. Bu yılın ilk 6 aylık döneminde ise mısır ithalatı 1,5 milyon ton olarak gerçekleşti.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği’ne (TZOB) göre, ithalat 2022 yılında 2 milyon 983 bin ton olarak gerçekleşti ve mısır ithalatına ödenen döviz ilk kez 1 milyar doları aştı.
2023 yılının ilk 6 ayında ise 1 milyon 505 bin ton ithalat yapıldı. 2023 yılı 6 aylık dönemde toplam ithal edilen mısırın yüzde 85’i Rusya Federasyonu’ndan, yüzde 11’i ise Ukrayna’dan gerçekleşti. Gümrük vergisi sıfırlandığı için ithalat kolaylıkla yapılıyordu. Bu yıl da 1 Mayıs’a kadar gümrük vergisinin sıfır olması nedeniyle ciddi bir stok yapıldığı ifade ediliyor. 1 Mayıs 2023 tarihi itibariyle mısır ithalatında gümrük vergisi yüzde 130’a çıkarıldı.
Türkiye, ithal ettiği mısırın bir bölümünü işleyerek ihracat da yapıyor. İhracatın yaklaşık yüzde 70’i Irak’a yapılıyor.
Hasat yoğunlaşıyor, üretici fiyat bekliyor
Türkiye’nin mısır üretimi artarken bir yandan da gübre, mazot, sulama elektriği başta olmak üzere üretim maliyetleri de artıyor. Ancak mısırın fiyatı geçen yılın gerisinde seyrediyor.
TMO’nun 2022 ürünü mısır alım fiyatını Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geçen yıl 22 Ağustos’ta ton başına 5 bin 700 lira olarak açıklamıştı. Çukurova, Antakya gibi bazı bölgelerde mısır hasadı başladı. Hasat her geçen gün yoğunlaşıyor. TMO’nun 2023 ürünü mısır alım fiyatı henüz açıklanmadı. Bu satırların yazıldığı 21 Ağustos 2023 pazartesi günü Cumhurbaşkanlığı kabine toplantısı yapılacak. Toplantı sonrası Cumhurbaşkanı Erdoğan mısır alım fiyatını açıklayabilir. Başka bir toplantıya da bırakılabilir. Fiyat açıklanırsa değerlendirmesini ayrıca yaparız.
Hasadın başladığı bugünlerde tüccar, sanayici mısırın tonunu 5 bin lira ile 5 bin 300 lira arasında değişen fiyattan satın alıyor. Ancak, alıcılar çok istekli değil. TMO’nun alım fiyatının açıklanması bekleniyor. Ofis’in fiyatı piyasada belirleyici olacak. El altından “Ofis bu yıl fiyat açıklamayacak” haberleri yayılarak fiyatın daha düşük oluşması için çalışanlar da var.
Maliyet arttı, fiyat düştü
Üreticilere göre, yapılan son mazot ve gübre zamları hariç olmak üzere mısırda üretim maliyetleri geçen yıla göre yüzde 50’den fazla arttı. Bu nedenle mısır alım fiyatının ton başına en az 8 bin lira olmasını istiyorlar. Üreticinin bir başka isteği ise, buğdayda ton başına 1000 lira, arpada 500 lira olan alım priminin mısırda da ton başına 500 lira olarak uygulanması.
Fiyat verilirken gelecek yılın üretimi de hesaba katılmalı. Üretici mısırı satarak borcunu ödeyecek, geçimini sağlayacak ve gelecek yılın ekimi için tohum, gübre, mazot, zirai ilaç alacak. Mazota son 3 ayda yüzde 113 zam geldi. Mayıs’ta litresi 19 lira olan mazot bugün 40 liraya dayandı. Gübreye çeşidine göre ton başına 3-4 bin lira zam geldi. Zamlar daha da devam edecek. Döviz arttıkça girdiler zamlanacak. Bu nedenle verilecek fiyat bugün tatmin edici olsa da, yarın çok düşük kalacak. Memur maaş zammı, asgari ücret gibi, ilk açıklandığında yüksekmiş gibi görünüyor ancak yapılan zamlarla kısa sürede eriyip gidiyor. Bu nedenle gübre, mazot ve fark ödemesi gibi çiftçilere yapılan desteklerde de yıl içinde bşir kaç kez artış yapılması gerekir.
Tahıl koridorundan geçen ürünün yüzde 50’si mısır
Tahıl koridoru genellikle buğday üzerinden tartışılıyor. Oysa koridordan geçen ürünün yüzde 50’si mısır, koridorun açık kaldığı 1 Ağustos 2022 ile 17 Temmuz 2023 döneminde yaklaşık 33 milyon ton ürün ihracatı gerçekleşti. İhraç edilen yaklaşık 33 milyon ton ürünün yüzde 50’si mısır, yüzde 30’u buğday, yüzde 4’ü arpa ve yine yüzde 4’ü ayçiçeği ile ham ayçiçeği yağı ve diğer bitkisel yağlar oldu.
Tahıl koridorunun açık olduğu dönemde dünya tahıl fiyatlarında düşüş yaşandı. Koridor kapanınca buğdayda fiyatlar arttı. Mısırda böyle bir artış henüz yok. Tahıl koridoru ile Türkiye’ye de mısır ithalatı oldu. Türkiye, 2022-2023 sezonunda ithal ettiği mısırın yüzde 58’ini Rusya’dan, yaklaşık yüzde 30’unu Ukrayna’dan aldı.
Depo ve ödeme sorunu nasıl çözülecek?
Mısır hasadının yapıldığı bugünlerde üreticiler depo sorunu yaşanacağından endişeli. Ayrıca buğdayda olduğu gibi Toprak Mahsulleri Ofisi fiyat açıkladıktan sonra ürün alımında ve ürün bedellerinin ödenmesinde geç kalınırsa yine tüccara mecbur kalacakları endişesi var.
Türkiye’nin 8,5 milyon ton mısır üretmesi önemli ancak buna uygun depolama altyapısının da olması gerekiyor. Lisanslı depoculuğun önemi son 3 sezondur çok daha iyi anlaşıldı.
Özetle, hem hayvancılık hem de gıda sektörü için çok önemli ürünlerden birisi olan mısırda üretici sevinçle değil, endişeyle ürününü hasat ediyor. Üretim artıyor ama Türkiye kendine yeterli olmadığı için ithalat da sürüyor. Çiftçinin üretim maliyeti artarken mısır fiyatı geçen yılın gerisinde kaldı. TMO’nun hasat başlamadan en az 15 gün önce fiyat açıklamak gibi bir uygulaması vardı. Çok doğru bir uygulamaydı. Bu yıl her şey birbirine karıştı. Hasat başladıktan sonra fiyatlar açıklanıyor. Üretici zarara uğruyor. Mısır alım fiyatının artan maliyetler ve girdilerdeki zamlar dikkate alınarak açıklanmalı. Üreticinin ürünü mümkün olan en kısa zamanda alınmalı ve parası da mümkünse peşin ödenmeli. Buğday ve arpada olduğu gibi mısırda da alım primi ödenmeli ve destekler mutlaka artırılmalı. Üretimi artıran çiftçi desteklenmeli, cezalandırılmamalı.
Hüseyin Velioğlu yaşama veda etti
Tarım Bakanlığı’nda uzun yıllar görev yapan, Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü yaptığı 2003 yılından bu yana tanıdığım, kalbi ülke çiftçisi, üretim için atan, çok kıymetli dostum Hüseyin Velioğlu yaşama veda etti. Hüseyin Velioğlu, Tarım Bakanlığı’nda, TARİŞ Genel Müdürlüğü, Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği Genel Sekreterliği, Ankara Halk Ekmek Genel Müdürlüğü görevlerinde hep üreticiden, üretenden yana oldu. Tarım için, ülke için çok büyük kayıp. Çok üzgünüm.
Velioğlu ailesine, sevenlerine başsağlığı dilerim.