Metaverse

Kolomb’un ‘yenidünya’yı keşfetmesinden beş asır sonra, iki yenidünyanın kapısını aralıyor olabiliriz: biri uzay, diğeri ise ‘kurgusal evren’ diyebileceğimiz metaverse. Gelin finansmandan modaya kadar pek çok alana uzanan bu konuyu konuşalım.

Yazar Neal Stephenson’un neredeyse 30 yıl önce icat ettiği bu terim evren (universe) ve ötesi (meta) kelimelerinin birleşmesinden oluşuyor. İnterneti, artırılmış/ sanal gerçeklik uygulamalarını ve tüm dijital paylaşım alanlarını kapsıyor. Mark Zuckerberg’in Facebook için vizyonu bir ‘metaverse şirketi’ olmak.

Metaverse bir bilim-kurgu konusu değil, zira şimdiden hayatımızda. Kripto paralar bu yeni evrenin en bilinen üyeleri. Tabii konu burada bitmiyor. Mesela Dolce & Gabana’nın sadece dijital avatarlar tarafından giyilebilen kreasyonu fiziki olarak bulunmuyor, ancak dijital varlık (NFT, non-fungible token) olarak satılıyor. Fiziki dünyaya en has şeylerden biri olan parfümlerin bile dijital versiyonu çıkıyor (L’Eau de Distance). Disney’in kuluçka merkezi metaverse odaklı erken aşama girişimlere özel program yapıyor.

Zuckerberg’in ‘içerik izlediğiniz internetin ötesinde, içinde yaşadığınız bir üç boyutlu internet’ diye tarif ettiği bu yenidünyanın en iddialı örnekleri oyun sektöründen çıkıyor (ülkemizin ilk milyar dolar değerlemeli erken aşama girişiminin de buradan çıktığını hatırlayalım). Örneğin Fortnite’ın yaratıcısı Epic Games Nisan ayında sadece metaverse çalışmaları için 1 milyar dolarlık bir sermaye artırımı yaptı (o sırada değeri 28.7 milyar dolardı). Amaç, şirketlerin, kişilerin, hizmetlerin, alışverişin ve yatırımın olacağı ortak bir evren kurmak.

Adeta yeni bir kıtanın keşfi, hatta kolonizasyonu gibi ilerleyen ve henüz tam şekillenmeyen bu alanı tarif etmek hayli zor. Matthew Ball’un öne sürdüğü bazı özellikler fikir verebilir:

• Dijital-fiziksel hayat arası geçişkenlik (gerçek para-sanal tecrübe, artırılmış gerçeklik)
• Kendi ekonomisinin olması (başkalarının kıymet verdiği herhangi bir ürün, hizmet veya yatırım aracının serbestçe sunulabilmesi; örneğin avatarlar için kıyafetler, kripto paralar)
• Veri, içerik ve mali varlıkların iç içe girmesi (Counter-Strike oyunundaki bir varlığın Fortnite oyununda da kullanılması ve bir Facebook arkadaşına hediye edilebilmesi; bunun kimlik, para, eşya için de kullanılabileceğini düşünebiliriz)

Pek çok uygulamayı Apple, Google veya Facebook adımızla kullanmamız, metaverse kimliklere ilk adım olabilir. Hızla ilerleyen bu alanın hukuki, finansal ve düzenleme-denetleme yanları hızla karmaşıklaşabilir. Metaverse’de hangi kanunlar geçerli, suç nedir, hangi para birimleri kullanılır, bunların değeri nasıl belli olur gibi konular ancak zamanla şekillenecek.

Şirketlerimiz açısından şimdilik önemli olan husus, bu alanın farkında olmak. İşe alımlarda yenidünyaya adapte olabilecek kişilere şans vermek, bazı iç süreçlerde (örneğin toplantılar) bu kabiliyetleri test etmek veya token çıkarmak gibi alanlar düşünülebilir. Zira dünya şekillenirken dışında kalmanın bedeli çok ağır.