Metal yakalı istihdamı artıyor
Metal yaka dediğim; robotlar… Mavi yakalı kol işçileri, beyaz yakalı ofis çalışanları ve yakasız dediğimiz ev çalışanlarının yanı sıra istihdam tanımına getirilen yeni kavram bu… Giderek daha fazla dillendirilir oldu. Öyle ki yapay zekâyla donatılmış insansı robotların fiyatı da 10 bin dolara kadar indi.
Çin’de yeni akım; fabrikanın tamamını robot çalışana teslim etmek… Bu sayede üretim artışı sağlanıyor, maliyet düşüyor ve küresel arenada fiyat rekabetinde üstünlük temin ediyor. Karanlık fabrikalardan değil, humanoid denilen iki ayaklı, bize benzeyen ve zekâ sahibi robotlar söz konusu…
Yoksul kavimler nesli
Fakat bu yöntemin bir sorunu var; kronik işsizlik. Düne kadar kol işçilerini işinden eden sanayi robotlarının yerini şimdi daha karmaşık üretim süreçlerinde çalışan akıllı robotlar alıyor. Bu da nitelikli insanları işsiz bırakıyor. Misal rutin, fazla beceri gerektirmeyen ve tehlikeli işler için biçilmiş kaftanlar.
Peki, nitelikli işsiz sayısı artarsa ne olur? Dünya, farklı bir sosyal krize doğru yol alır, gezegende yeni tür yoksul kavimler nesli oluşur. Değil aylar, hatta yıllar, belki de bir ömür sürecek işsizlik gezegene yayılır. Her yenilik insanların gereksiz kalacağı korkusuyla karşılansa da insanlar daima var oldu.
İKİ SORU İKİ CEVAP / Stratejiye dair…
Mavi, beyaz yakalar ne olacak?
Olacağı şu; dönüşecekler. Başka beceriler geliştirecekler. Metal yakalıların rutin odaklı işlerde çalışması, istihdam kaybı doğuracaktır. Ancak toplum hayatında doğacak yeni ihtiyaçlar, bunları karşılayacak emeği de var edecektir. Sonuçta insan, kendine uğraşı bulacak zekâ sahibi yaratıktır.
Metal yaka markete gitmeyince?
Bu, haklı bir endişedir. Mademki üretimi metal yakalara bıraktık, üretilenleri; işini kaybetmiş insanlar nasıl alabilecek? Oysa metal yakanın tek ihtiyacı elektrik olsa da insanın ihtiyaçları ve istekleri sonsuzdur. Bu kaygı, evrensel asgari ücret çözümü getiriyor. İnsanlar para alsın ki alışveriş yapabilsin.
not/ Geleneksel fakirliği gideremeden bilgi fakirliği oluşmaya başladı
Bilgi fakirliği; İkbali kaybetmişlik tanımına yakın, garip davranış kalıpları sergileyen yeni fakirlik türüdür. Bunlar robotların işsiz bıraktığı nitelikli insanlardır… Geleneksel fakir, yoksulluğuyla ne yapacağını bilir. Zira hayatta kalma repertuarı geniştir ve yoksunlukla baş etme pratiği vardır.
Yeni fakir, yoksunluğuyla ne yapacağını bilmez, bilemez. Zira pratiği yoktur. Elinde avucunda ne varsa kaybedip, akıllı robotlar yüzünden “zengin”likten, “dibe” vurmuştur. Akıllı robot istihdamı bana göre, sendikaların yeni mücadele alanı olacaktır. Acaba metal yakalıların sendikası, sendikacısı olacak mı?
Bizdeki sendikalar henüz işyeri/işkolu sendikacılığından ötesini göremeyip ücret pazarlığından farklı müzakere bilmediğinden, robot istihdamı onlara bilim kurgu gibi geliyordur şimdi.
Türkiye’de 208 üniversitenin yüzlerce fakültesinde, çalışma ekonomisi, sosyal siyaset disiplini okutulur. Tez taramalarımdan çok az ödevin, robot istihdamı üzerine verildiğini anlıyorum.
Biliyorum ki küresel rekabet şartları, robot istihdamını çok kısa sürede ülkemiz sorun envanterine katacaktır. Ancak ne üniversitelerimiz, ne kamu, ne de sendikalarımızın böylesi bir kavramdan haberi yoktur. Oysa olsa iyi olur.