Meslek kisvesi ardında gizlenen uğraş: İşletmecilik
Konferanslarımda ne zaman işletmecilik bir meslek olamamıştır desem katılımcılardan dişe dokunur bir tepki alamam. Şurada burada aynı iddiayı kaleme alsam bırakınız dişe dokunmayı hiç tepki almam. Yine de on senelerdir aynı şeyi ısrarla söylerim. İşletmecilik bir meslek değil bir kariyer bir uğraş alanıdır.
Kariyerim boyunca muhataplarım ya ‘işletmecilerden’ ya da işletmeci olmak isteyenlerden oluştu. İşletmeci olmak isteyenler her türlü değişik özgeçmiş sahibiydiler. Kendilerini işletmeci olarak tanımlayanlar da. Eğitimleri her daldan, ‘meslek’ görgüleri her daldan ama hepsi işletmeci olduğunu söyleyen binlerce kişi işlerinin tanımını bile veremeden konferanslarıma katıldı, yazılarımı okudu ve daha ‘iyi işletmeci’ olmaya uğraştı.
Ben “Bu işletmecilik denen uğraşın bir tanımı bile yok. Bunca kişinin uğraştığı bir şeyin ne olduğunu nasıl olurda kimse merak etmez?” diye sordukça baktım ki benden başka kimsenin pek umuru değil. Maaşını işletmeci unvanı altında alanlar bile neden maaş aldıklarını anlatamaz. Bu da kimsenin garibine gitmez. Bunca senedir birkaç kişi hariç merak edip bana sormadı bile “O zaman işletmecilik nedir” diye.
Belki de yaptıkları işin ne olduğunu anlatamayanların haklı olduğu bir taraf var. Tanımı olsa da olur olmasa da olur. Üniversitelerde bölümler var, düzinelerle ‘akademik’ dergi var, konferansçılar var, profesörler var, sayısız öğrenci var, kaslardan milyarlar dönüyor, sayısız kişi geçimini sağlıyor, yüzbinlerce insan gece gündüz işveren, işçi sıfatıyla her gün işe gidiyor, geliyor. Tanımı olsa da olur olmasa da. Doğru söze ne demeli. Bu doğru ama, işin bir de aması var.
İşin aması şu: İşletmecilik üzerine doktora yapmış, yazıp çizen, profesör lakaplı bir sürü insandan hiçbiri üzerinde ahkam kestikleri konunun bir tanımı olmamasını nasıl umursamazlar? Onu anlamıyorum. Anlamayacağım da. Senelerdir bunu yazıyor ve söylüyorum. Söylemeye de devam edeceğim.
Okurlarım bilirler. Sık sık “tanımı olmayan şeyleri tartışmam” derim. Onun için şu köşede senelerdir ‘İşletmecilik Sohbetleri’ başlığı ile yazı yazmaya başlamadan işletmecilik nedir? Sorusuna değinmiş ve işletmeciliğin bir tanımını vermiştim. Tanımın nereden kaynaklandığını da uzun uzun değil ama anlatmıştım. Korkmayın tekrar anlatacak değilim. Sadece işletmecilik nedir? Konusuna tekrar değineceğim.
Size de tavsiye ederim bir araştırın. Bakın bakalım işletmeciliğin tanımı nasıl verilmiş. Hepsi birbirinden muallak tanımlar arasında en sık rastlananı aşağıdaki gibi:
İŞLETMECİ: Otel, banka, sigorta, maden, reklamcılık gibi mal ve hizmet üreten işletmelerde üretim, yönetim, para kaynakları, muhasebe, satış, pazarlama konularında çalışan kişidir.
Hani bir tanım olsun da işimize bakalım der gibi bir tanım.
Bir de bu tanımı alın ve diğer ‘meslek’ olan tanımlarla bir karşılaştırın. Sözgelimi, KİMYAGERLİK maddeyi atom ve molekül düzeyinde inceleyen, tanımlayan, üretebilen ve değiştirebilen, mesleğiyle ilgili kamu, özel ve hizmet sektörü ile endüstri dallarının işletme ve laboratuvarlarında çalışan, araştıran, işletmeye girecek her türlü hammadde ve işletmede oluşan ürün ve ara ürünlerin kalite kontrolünü yapan, üretimde karşılaşılan sorunların çözümüne yönelik yöntemler geliştirebilen, işletmenin akışına katkı sağlayan ve üretimin daha ekonomik gerçekleşmesine yönelik çözümler üretmek üzere laboratuvar ya da pilot tesis düzeyinde Ar-Ge çalışması ve yenilikçilik yapabilecek nitelikte kimya üzerine 4 yıllık üniversite öğrenimi sonucunda diploma almaya hak kazanan kişidir. Kimyacılar ‘mesleklerini’ ciddiye almışlar. Tanımını vermişler, bununla da kalmayıp kimyager olmak için gereken vasıflardan kimya üzerine dört yıllık üniversite eğitimini de şart koşmuşlar.
İşletmecilerden başka her meslek sahibi kesim kendi mesleklerini ciddi ciddi tanımlamış. En azından bu konuda ciddi gayret sarf etmiş. Söz gelimi mesleği erkek atlet dikim olan birinin ‘işi’ şöyle tanımlanıyor: ERKEK ATLET DİKİMCİSİ: İşletmenin genel çalışma prensipleri doğrultusunda, araç, gereç ve ekipmanları etkin bir şekilde kullanarak, işçi sağlığı, iş güvenliği ve çevre koruma düzenlemelerine ve mesleğin verimlilik ve kalite gerekliliklerine uygun olarak: Atlet kalıpları hazırlamak erkek fanilası üretmek için düz dikiş dikmek, overlok dikişi yapmak, giysi için ölçü almak, kesim yapmak, giyside süsleme yapmak, ütüleme yapmak, reçme dikişi yapmak gibi görev ve işlemleri yerine getirebilecek beceri ve deneyime sahip kişidir.
Meslek ve uğraş arasındaki farkın ilk dikkatimi çekmesi yıllar önce olmuştu. İnsanlar çoğu kez içgüdüsel olarak emeklilik başka bir alana kayış nedenleriyle uğraşmadıkları iş unvanlarını kendilerini tanıtırken kullanmıyorlar. Söz gelimi tıp doktoru artık doktorluk yapmıyorsa da kendini doktor diye tanıtıyor ama emekli işletmecilik profesörü kendini profesör diye tanıtmıyor. Meslek titri kalıyor atanmış unvanlar uğraş bitince gidiyor. Şimdi ben kendimi emekliyim diye tanıtıyorum. Yoksa yazılarımda profesör, doktor, BM daire başkanı vs. yazardım.
Meslek tanımı vermeden bir meslek hakkında o meslek daha iyi nasıl icra edilir diye yazı yazmanın anlamsızlığı bir tarafa tanımı olmayan bir konuda okuduklarımı hazmetmek ve bir yerlere yerleştirmek gibi bir kişisel sorunum var. Elimdeki bir makaleyi, bir kaynağı neden okuduğumu açıkça kararlaştıramazsam, bir yere oturtamazsam rahatsız oluyorum.
İşletmecilik nedir? Sorusunun cevabını defalarca yazdım. İşletmecilik bir uğraştır. Tanımını işletmeler denilen örgütlerin tanımından alır. Bu tanımı laf olsun diye yazmıyorum. Bir tanım olsun da nasıl olursa olsun diye de yazmıyorum.
Hatırlayacaksınız işletmeci kimdir tanımını daha önce de vermiş ve hatta bir karta falan yazıp çalışma masanızın üstüne bir yere koyun demiştim. Benim her yazımda, her kitabımda, her konferansımda, işletmecilik konusunda her fikir yürütüşümde kullandığım üç öğeli bir tanım vardır[1]:
Gelecek hafta bu tanımı nasıl kullandığıma bir örnek olmak üzere ekonomik kriz konusuna bir değineceğim. İşletmeyle ilgili konu ne olursa olsun bu tanımdaki üç başlık altındaki sıralananların herhangi bir kombinasyonu olarak anlatılabilir.
Söz gelimi bir işletmecilik konusunu özetleyen ‘Ürünümüzü en iyi pazarlayacak satış teşkilatının kurulması için gereken mali kaynakların hesaplanması” sözcüğü kaynaklardan parayı, uğraşlardan kaynağın miktarının hesaplanmasını, işletmenin fonksiyonlarından pazarlamayı içermektedir. Satış teşkilatına alacağımız elemanlarda aradığımız vasıflar nelerdir sözcüğü ise yukarıdaki tablodan ‘insan gücünü’ uğraşlardan da kaynağın ‘kalitesini’ içermekte.
Eğer denerseniz yukardaki tanımın çerçevesine oturtamayacağınız bir işletmecilik konusu olmadığını göreceksiniz. Haftaya hep beraber deneriz.
Sağlıcakla kalın
Dipnot:
[1] Bu tanım The business management system : A Framework for Global Competitiveness, başlığıyla International Trade Centre UNCTAD/WTO, 2005 tarafından İngilizce, İspanyolca, Fransızca, Arapça, Rusça ve Türkçe olarak basılan kitaptan alınmıştır. Tanımın yapılmasındaki mantık zinciri kitapta açıklanmıştır.