Merkez’e göre TL değerli değil, hatta çok değersiz; n’olacak şimdi!
Hani en son söyleneceği en başta söylemek gibi bir durum var ya... Ben de en son sorulacağı en başta sorayım:
“Neyi yanlış ölçüyoruz ki TL şu ortamda değil değerli, hatta tam tersine değersiz görünüyor?”
TL’nin reel olarak değersiz göründüğünü söyleyen ben değilim, yanlış anlaşılmasın!
Bunu Merkez Bankası söylüyor. Merkez Bankası’nın açıkladığı reel efektif döviz kuru endeksine göre Türk parası ticaretimizde ağırlığı olan ülkelerin paraları karşısında, tabii ki özellikle dolar ve euro karşısında hiç de sanıldığı gibi değerli değil, hatta tam aksine değersiz.
Yani normalde Türk parasının diğer paralara karşı değer kazanması gerekiyor.
Yani piyasa tam tersini bekliyor ama dolar ve euronun TL karşısında düşmesi gerekiyor.
Kulağa tuhaf geliyor, biliyorum. Herkes adeta “dolar-toto” oynuyorken, kurun nereye gideceği tahmin edilmeye çalışılıyorken düşüş beklemek! Ama Merkez Bankası’nın reel efektif döviz kuru verilerine itibar edeceksek, ki etmemiz gerekir, dövizde düşüş beklenmeli.
Reel kur nereden nereye?
Merkez Bankası reel efektif döviz kurunu 2003 yılını 100 kabul ederek hesaplıyor. Hesaplama hem TÜFE, hem Yİ-ÜFE bazlı olarak yapılıyor.
2003 yılı ortalaması 100 olan reel efektif döviz kuru endeksi mayıs ayında TÜFE bazlı hesaplamaya göre 57.92 düzeyinde. Yaklaşık 58; yani TL, TÜFE bazlı hesaplamaya göre 2003 yılına kıyasla yüzde 42 aşağıda.
Türk parası,TÜFE bazlı hesaplamaya göre reel olarak en düşük düzeye 47.69 ile Aralık 2021’de inmişti. Söz konusu ay TÜFE'de yüzde 14'e, Yİ-ÜFE'de yüzde 20'ye yaklaşan artışa karşılık dolar kuru yüzde 29'luk bir artış göstermiş ve bu da TL'nin değerini reel olarak dibe çekmişti. Zaten TL’nin reel değeri Aralık 2021’de, tüm zamanların en düşük düzeyine geriledi.
Yİ-ÜFE bazlı hesaplamaya göre ise durum çok farklı. Yİ-ÜFE esas alınarak hesaplanan reel kur endeksi mayıs ayında 92.62 ile çok daha yukarıda. Bu hesaplamaya göre TL öyle çok da fazla değersiz değil.
TL değersiz ise Merkez’in yaptığı ne?
Veriler böyle... Türk parası özellikle TÜFE bazlı endekse göre çok değersiz görünüyor ve bu veriyi doğru kabul edersek dövizin hızla aşağı gelmesi gerekiyor.
Sizce de ortada tuhaf bir durum yok mu?
Hadi piyasanın beklentisini ve dövizin artması gerektiğine dönük tahminleri bir kenara bırakalım...
Kendi yaptığı çalışmayla paramızın değersiz olduğunu ortaya koyan Merkez Bankası ne diye kuru tutabilmek için uğraş veriyor ki? Paramız zaten değersiz ise dövizde ortaya çıkan artış eğilimi çok arızidir, üstünde durmaya ve önlem almak için çaba göstermeye bile gerek yoktur. Normal şartlarda zaten dövizin artmasını gerektirecek bir durum olmadığına göre bir kur artışı beklentisi de yaşanmaz, Merkez Bankası da kuru tutmak adına adeta bin takla atmaz.
Yani şu durumda Merkez Bankası da mı kendi açıkladığı bu verinin gerçeği yansıtmadığı kanısında?
Yok eğer bu veri doğru görülüyorsa dövizde artış olacağına dönük algının nedeni herhalde sorgulanıyordur.
Eminiz birileri “Bir yerde hata mı yapıyoruz ki böyle bir tablo ortaya çıkıyor” sorusuna yanıt arıyordur.
Sahi arıyor mudur?
Sakın enflasyonu yanlış ölçüyor olmayalım!
Reel efektif döviz kurunun düzeyini belirleyen üç temel gösterge var...
Türk parasının değerindeki değişim ile Türkiye’deki ve karşı ülkelerdeki enflasyon oranı.
TL’nin değer değişimi belli, sorun yok.
Bu hesaplama ağırlıkla dolar ve euroya dayandığına göre ABD ve AB’deki enflasyondan söz ediyoruz. Buralardaki enflasyon zaten hangi düzeyde ki yanlış ölçüm olsun ve ne kadar oynasın!
Şu durumda geriye kalıyor bizim enflasyonun ne kadar doğru olduğu.
Eğer enflasyonu olduğundan düşük ölçersek tabii ki reel efektif döviz kuru düşük çıkacak, yani Türk parası değersiz görünecektir.
Zaten TÜFE ve Yİ-ÜFE bazlı endeksler arasında özellikle 2022 yılıyla birlikte başlayan açılma buna işaret ediyor. 2022’den itibarenYİ-ÜFE artışı TÜFE artışının çok üstüne çıktı ve bu da Yİ-ÜFE bazlı reel kur endeksinin yüksek görünmesi sonucunu doğurdu.
Şu durumda karşımızda iki olasılık var:
Ya tüm ölçümler eksiksiz ve TL’nin değer kazanması, yani dolar ve euronun gerilemesi gerekiyor.
Ya da bizim enflasyon ölçümümüz “biraz” hatalı, reel kur endeksi bu yüzden düşük görünüyor ve sonuçta dövizdeki artış beklentisi normal.
Sizce hangi olasılık makul görünüyor?
