Melek yatırımı nasıl değerlendirelim?
Erken aşama girişimciler için en kritik konulardan biri kimden, ne zaman ve nasıl yatırım alacakları. Şahsi birikimler ve aile-arkadaşlardan toplanan paralarla yapılan başlangıç ile NASDAQ’da halka arzla ulaşılan mutlu son arasında nice durak var. Bunlardan ilki de melek yatırım.
Girişimciler yatırımcılarla ilk kez bu aşamada muhatap oluyorlar. Hayran oldukları projeleri ilk kez bir dış elekten geçiyor, beraber yola çıktıkları ekipleri eleştiriliyor, avukatlar ve mali müşavirler hayatlarına dahil oluyor ve en önemlisi şirketlerine ilk kez değer biçiliyor.
Öte yandan hiç tanımadıkları kişiler, risk alıp, başarı şansı düşük olan projelerine kaynak sağlıyorlar. Keiretsu Melek Ağı Başkanı Hulusi Berik’in dediği gibi ‘Bir ağaç diktiğimizde hemen can suyu veririz. Melek yatırımcılar işte bunu yapan veren ve yeşermeyi sağlayan kişilerdir’
Tabii yatırımcılar bunu ‘melek’ oldukları için değil, yüksek getiri sağlamak için yapıyorlar. Peki, bu kadar erken aşamada, bırakın kar etmeyi, bazen cirosu olmayan firmalara yatırım kararını nasıl almalı? Harvard Business School’un çizdiği çerçeve yardımcı olabilir.
BİR: EKİP
Açık ara en önemli kriter. Yetkin, ne yaptığını bilen, kendi içinde ve yatırımcılarıyla iletişim kurabilen ve en önemlisi etik sorunu olmayan bir takım olmazsa olmaz. Bunlardan herhangi biri konusunda aklınızda soru işareti varsa, ilave bir değerlendirmeye gerek yok. Elbette bazı ek kabiliyetlerle takımı kuvvetlendirmek gerekecek. Ancak işin lokomotifi olan insanlar konusunda içiniz rahat olmalı. Bilhasa ülkemizde sık rastlanan bir risk, bazı kurucuların girişimciliği ‘geçimlik’ görmeleri. Yani bir ivmelendiriciden gelen para, kamudan sağlanan teşvik veya alınan küçük bir yatırımla birkaç sene boyunca ‘takılmak’. Kendi vaktine yüksek değer biçmeyen, sizin yatırımınıza yüksek getiri sağlayamaz.
İKİ: FIRSAT
Diyelim her şey yolunda gitti ve proje üstün başarıya ulaştı. Ne büyüklükte bir pazarda faaliyet gösterecek? Niş bir alanda mı, ülke çapında mı, yoksa küresel düzeyde mi? Silikon Vadisi’ndeki değerlemeler veya İsrail firmalarının başarıları herkesin dilinde, ama onların ulaşma iddiasında oldukları küresel ölçek nedense es geçiliyor.
ÜÇ: ORTAM (KONTEKST)
Ülkenin makroekonomik durumundan bir sonraki yatırım turunun mümkün olup olmadığına, projenin bulunduğu sektöre gelebilecek düzenlemelerden (scooter veya fintekleri düşünün!) lojistik altyapı ihtiyaçlarına uzanan geniş bir yelpaze. Unutmayın, başarı getiren sadece proje değil, içinde bulunduğu ortam da.
DÖRT: İŞLEM
Elbette değerleme ve yatırımcıya tanınan azınlık hakları. Türkiye’deki melek yatırım tartışmalarında girişimcinin içeride kalma motivasyonu ve bir sonraki yatırım turu gibi iki mühim konuya ne kadar az eğilindiğini görmek beni hep şaşırttı, şaşırtmaya da devam ediyor!
Melek yatırımcılar için belli kriterler kullanmak farklı projeleri kıyaslamak için yararlı olacaktır. O kriterlerini bilmek de girişimcilerin kendi iç değerlendirmelerine yardımcı olur diye umuyorum.