MB meğer 128’den önce yıllarca net alıcıymış

✔ 128 soruları hala ortada duruyor ve bu arada Merkez Bankası'nın geçmişte de döviz sattığı dile getirilerek 128 konusu önemsizleştirilmeye çalışılıyor. Doğru, Merkez Bankası geçmişte de döviz satmış; ama temel bir fark var, sattığından daha fazlasını da almış.

✔ Daha önemlisi geçmişteki işlemlerin kamuoyuna açık bir şekilde yapılmış olmasıydı. Şimdi ise adeta arka kapıdan dolanarak gerçekleştirilen bir satıştan söz ediyoruz.

Meşhur 128 milyar dolar tartışmaları sırasında geçmiş yıllara atıfta bulunularak mealen şu görüşler de savunuldu:

“Ne yani, Merkez Bankası ilk kez satış yapmıyor ki... Merkez Bankası’nın geçmişte de dövize müdahaleleri oluyordu. Bu seferki biraz farklı, Hazine üstünden yapıldı, o da bir protokole bağlı olarak gerçekleştirildi.”

Bir anlamda savunmaya geçilmişti. “Merkez Bankası geçmişte de döviz satmıştı, şimdi de sattı, ne var sanki bunda” denilmek istendi.

128 milyar konusuyla birlikte Merkez Bankası’nın geçmişte bu alım satımları kamuoyuna açık bir şekilde yaptığı, ihalelerde kurun da ilan edildiği, bu konudaki verilerin Merkez Bankası’nın web sayfasında yer aldığı defalarca konuşuldu, yazıldı. Ancak eksik olan bir yön vardı. Kimse “Merkez Bankası şu dönemde şu kadar döviz aldı ve sattı” diyecek durumda değildi, işte biz bu eksiği giderelim istedik.

Merkez Bankası’nın alım satımları günlük olarak açıklandığı için özellikle ihaleler yoluyla yapılan işlemler sayfalar dolusu hacme sahip. Merkez Bankası’nın bu verilerini toplulaştırdık ve 2003’te başlayıp sonuncusu 2016’da yapılan ihale ve müdahalelerin toplam tutarını çıkardık.

Bir de ne görelim; Merkez Bankası geçmişte de döviz satmış satmaya da, meğer sattığından daha fazlasını almış!

Merkez Bankası 2003-2016 döneminde ihaleler ve müdahaleler yoluyla toplam 90.1 milyar dolar tutarında döviz alırken 66.5 milyar dolar döviz satmış. Yani bu dönemin bilançosu net 23.6 milyar dolarlık alış.

Net alımdan satıma...

2019’un ilk aylarından geçen yılın kasım ayına kadar geçen yaklaşık 20 aylık dönemde 128 milyar dolar satıldı. Biraz önce de belirttik; oysa Merkez Bankası önceki yıllarda tam tersini yapıp net döviz alımı gerçekleştirmiş. Merkez Bankası iki türlü alım satım yaptı.

Birincisi; tutarı daha önceden ilan edilmek suretiyle ihale yoluyla.

İkincisi; piyasada aşırı oynaklık durumlarında doğrudan müdahale yoluyla. Müdahaleyle yapılan alım satımlarda kur açıklanmıyor, tutar da 15 gün sonra ilan ediliyor.

İhaleler

Merkez Bankası 2003’ün mayısından 2011’in temmuzuna kadar geçen dönemde bazı aylar istisna olmak üzere toplam 64.6 milyar dolarlık alım yaptı.

2006’nın haziranından 2016’nın nisanına kadar da yine bazı aylar hariç toplamda 57.8 milyar dolarlık döviz satıldı.

Dolayısıyla Merkez Bankası 2003-2016 döneminde ihaleler yoluyla net 6.8 milyar dolarlık döviz almış oldu.

Bir kez daha belirtelim; döviz alım satım ihalelerinde ihale tutarı daha önceden ilan ediliyordu. İhale sonrası yapılan açıklamada da en düşük, en yüksek ve ortalama kurun ne olduğu bilgisine yer veriliyordu.

Müdahaleler

Merkez Bankası’nın dövize doğrudan müdahalesi kurların daha da aşağı gitmesini önlemek amacıyla daha çok alım yönünde oldu.

Alım müdahaleleri mayıs 2003’te başladı ve şubat 2006’da bitti. Merkez Bankası bu dönemde toplam 25.5 milyar dolar aldı. Bu dönemde yalnızca 12 ayda alım yapıldı.

Mayıs 2004’ten ocak 2014’e kadar geçen sürede yalnızca 6 ayda ise 8.7 milyar dolarlık satış müdahalesinde bulunuldu.

Böylece Merkez Bankası’nın dövize doğrudan müdahale ederek aldığı tutar 16.9 milyar dolar düzeyine erişti.

128’İN SORULARI HALA ORTADA DURUYOR

Merkez Bankası bir dönem hem döviz satmış, hem almış; net alım tutarı da 23.6 milyar dolar olmuş. Ama şu 128’in satıldığı döneme bakıyoruz; ortada bir dolarlık bir alış bile yok...

Tam 128 milyar dolar satılmış ve bir dizi soru hala yanıtsız.

Örneğin bu satışa niye Hazine’nin aracı edildiği, satışın tüm bankacılık sistemine açık olarak değil de niye yalnızca kamu bankaları eliyle yapıldığı sorusuna yanıt veren olmadı.

Başka sorular da yanıt bekliyor tabii ki...

Örneğin Hazine ile 2017'de imzalandığı belirtilen protokol bu şekilde döviz satışına olanak veriyorduysa 2018'de rahip krizi sırasında kur fırlayıp giderken bu protokol devreye sokularak niye satış yapılmadı da doların 8.50’yi aşmasına göz yumuldu? Bu bir görev ihmali, hatta görevi kötüye kullanma değil mi? Tabii ki bu protokol 2017’de imzalanmışsa ve döviz satışına olanak veriyorduysa...

Örneğin madem bu satış mevzuata uygundu, 128 milyar hesaplanıp ortaya çıkarılmasa kamuoyu bu konuda bilgilendirilecek miydi?

Örneğin satış hangi kurdan yapıldı?

Örneğin hangi gün hangi miktarda döviz satılacağına Merkez Bankası mı, Hazine mi ve buralardaki kimler karar verdi? Satış her gün aynı tutarda mı yapıldı, yoksa “duruma göre” gün gün farklı tutarlar mı söz konusu oldu?

Örneğin bu satışın yapıldığı günler bazı kişi ve kurumların yüklü döviz talebi oldu mu?

Ve bu protokol hala geçerli mi?

Geçerliyse bu protokole göre bundan sonra da döviz satışı olacak mı ya da hala oluyor mu?