Mazot ve gübre desteği kaldırıldı, yerine temel destek ödenecek

Bitkisel üretimde uygulanan desteklerle ilgili 5 günde iki kararname yayınlandı. İlk olarak 24 Ağustos 2024 günü 2024 yılı bitkisel üretim desteklerine ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı yayımlandı. Bu karar ile 2024 üretim yılı ile ilgili destekler yayınlandı. 

29 Ağustos 2024 tarihli Resmi Gazete’de ise 2025-2027 dönemini kapsayan 3 yıllık bitkisel üretim destekleri açıklandı. Böylece üretim döneminin başlayacağı 1 Eylül’den önce bitkisel üretim destekleri açıklanmış oldu.

Mazot ve gübre desteği kaldırıldı

Cumhurbaşkanı’nın 29 Ağustos 2024 tarihli 32647 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “2025-2027 Yıllarında Yapılacak Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere İlişkin Karar” ile 2025 üretim yılından itibaren mazot ve gübre desteği tamamen kaldırıldı. Mazot ve gübre desteği yeni kararnamede yer almadı. Bunun yerine temel destek, planlı üretim desteği ve üretimi geliştirme desteği verilecek.

Kaldırılan mazot ve gübre desteği ne kadar? 

Yeni destekleme modeli ile kaldırılan gübre ve mazot desteğinin 2024 yılı ödemesi toplamda 21 milyar 65 milyon lira. Cumhurbaşkanlığı 2024 Yılı Programı’na göre 2024 üretim yılı için çiftçilere 16 milyar 100 milyon liralık mazot ve 4 milyar 965 milyon liralık da gübre desteği olmak üzere toplam 21 milyar 65 milyon lira destek çiftçiye ödenecek. 2025 yılında ise bu destek tamamen kaldırıldı. 2025 üretim yılından itibaren bu destek verilmeyecek. 

Fark ödemesi desteğini iki bakanlık belirleyecek

Halen 18 üründe ödenen fark ödemesi desteği ise Tarım ve Orman Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın teklif edeceği ve uygun göreceği destek miktarı ile ödeme yapılacak. Fark ödemesi desteği halen buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale, dane mısır, aspir, çeltik, dane zeytin, soya, kanola, nohut, mercimek, kuru fasulye, yağlık ayçiçeği, zeytinyağı, kütlü pamuk ve yaş çayda uygulanıyor. Bu hafta başında, 24 Ağustos’ta yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı’nda 2024 yılında üretimi yapılan bu 18 ürün için fark ödemesi desteği ve destek miktarları yer aldı. 

Cumhurbaşkanlığı 2024 Hükümet Programı’na göre 2022 yılında 9 milyar 524 milyon lira olan fark ödemesi 2023’te 7 milyar 759 milyar lira olarak ödendi. 2024 yılı için öngörülen bütçe ise 24 milyar 890 milyon lira. Bu ani yükselme buğday ve arpa alım fiyatına ilave olarak ödenen alım priminden kaynaklanıyor.

Fark ödemesinde hangi ürünlere destek verileceği her yıl belirlenecek

Yeni destek kararnamesinde (2025-2027) fark ödemesi desteği ile ilgili şu bilgilere yer verildi: “Öncelikle arz açığı veya planlama kapsamındaki ürünler olmak üzere ilgili üretim yılındaki üretim maliyetleri ile iç ve dış fiyatlar dikkate alınarak çiftçilerin, tarım politikaları amaç ve ilkelerine uyumunu kolaylaştırmak, üretimde sürdürülebilirliği sağlamak ve gelir kayıplarını telafi edebilmek amacıyla fark ödemesi desteği verilir. Her yıl, fark ödemesi kapsamına alınacak ürünler ve ödeme miktarı Tarım ve Orman Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ayrıca teklif edilir.”

Fındıkta alan bazlı destek de kaldırıldı

Uzun yıllardır uygulanan ve 11 yıldır dekar başına 170 lira olarak ödenen fındıktaki alan bazlı destek de kaldırıldı. Fındıkta alan bazlı desteğin başladığı 2009 yılında 150 lira olarak ödendi. 2010, 2011, 2012 yıllarında da dekar başına 150 lira olarak uygulanan destek, 2013 yılında 160 liraya, 2014 yılında ise 170 liraya çıkarıldı. Bir daha da artırılmadı. Son 10 yıldır fındıkta alan bazlı destek dekar başına 170 lira olarak ödeniyor. 2024 ürünü fındık için de destek miktarı artırılmadı. Yine 170 lira olarak ödenecek. Açıklanan 3 yıllık kararnamede 2025 yılından itibaren fındıkta alan bazlı desteğe yer verilmedi.

Yeni destekleme modeli ile alan bazlı destek ödenecek

Cumhurbaşkanı Kararı ile 2025-2027 dönemini kapsayan yeni destekleme modelinde dekar başına yani alan bazlı destek ödemesi yapılacak. Buna göre 2025 yılı için dekar başına 244 liralık bir katsayı belirlendi. Temel destek, planlı üretim ve ürün geliştirme gibi destekler bu katsayı ile çarpılarak çiftçiye ödenecek.

Tarım Bakanlığı’ndan destek açıklaması

Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yeni destekleme modeli ile ilgili hazırlanan ve basınla paylaşılan bilgi notunda yeni desteklerle ilgili şu bilgilere yer verildi:  “2025-2027 Yıllarında Yapılacak Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere İlişkin Karar” 29 Ağustos 2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 

Tarımsal destekler ilk defa üretim döneminden önce açıklandı. Destekler daha sade ve etkin hale getirildi. Üreticiler için gelecek yılların öngörülebilir olması için destek kararı ilk defa 3 yıllık olarak hazırlanmış olup birim destek katsayı değeri ve destekleme tutarı her yıl yeniden belirlenecek.”

Karar kapsamındaki diğer destekler

Biyolojik ve biyoteknik mücadele desteği, 2025 yılında örtü altı paket destek tutarı dekar başına 2 bin 550 liradan yüzde 50 artışla 3 bin 825 liraya, açıkta paket destek tutarı dekara 870 liradan 1.305 liraya çıkarılıyor.

Lisanlı depolarda muhafaza edilen ürünler için kira desteği; Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen kira ücret tarifesinin yüzde 75’i olarak ödenecek.

Çiftlik Muhasebe Veri Ağı (ÇMVA) sistemine katılım primi desteği; ÇMVA sistemine dahil olan işletmeler yüzde 50 oranında arttırılarak 1.500 liraya çıkarılıyor.

Tarımsal yayım ve danışmanlık desteği yüzde 104 arttırılarak 294 bin liraya yükseltiliyor.

Tarım desteklerinde yeni dönem nasıl olacak?

Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile tarımsal desteklemede tamamen yeni bir modele geçiliyor. Bu model kapsamında destekler 2025-2027 dönemini kapsayacak şekilde 3 yıllık açıklandı. Desteklerin 3 yıllık açıklanması, çiftçinin önünü görmesi açısından önemli. Ancak yayınlanan kararname oldukça karışık. Kararnamede mazot ve gübre desteği yok. Bakanlık bürokratları bile bu konuda net bilgiye sahip değil. Benim telefonla görüştüğüm üst düzey bir bürokrat gübre ve mazot desteğinin kaldırıldığını söylerken bir başkası temel desteğin aslında mazot ve gübrenin yerine verileceğini söyledi. Madem yerine verilecek neden mazot ve gübre diye belirtilmedi.

Özetle kararnamede mazot ve gübre desteği yer almadı. Mazot ve gübre sözcüğü dahi kararnamede yer almadı. Bakanlığın bilgi notunda ise mazot ve gübre maliyetinin karşılanmasından söz ediliyor. Anlaşılan bu kararname daha çok konuşulur.

Bitkisel üretimde 3 ana destek var

Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanan bilgi notunda da yer verildiği üzere bitkisel üretimde 2025 yılından itibaren çiftçilere 3 ana destek ödenecek. Bitkisel üretimin desteklenmesi programı ile çiftçilere temel destek, planlı üretim desteği ve üretimi geliştirme desteği verilecek.

1- Temel destekler

Bu kapsamda üretim maliyetine göre ürünler kategorilere ayrıldı. Her kategori için  destek katsayısı belirlendi. 2025 üretim yılı için destek katsayı değeri dekara 244 lira olarak belirlendi.

Temel, planlı üretim ve üretimi geliştirme destekleme tutarı, destek katsayı değeri ile destek katsayısının çarpımı sonucu elde edilecek. 

Kararnamede mazot ve gübre desteği yer almazken Bakanlığın bilgi notunda temel destekle mazot ve gübre maliyetinin karşılanacağı ifade ediliyor. Bilgi notunda  “temel destek ile tüm ürünler için mazot maliyetinin yüzde 50’si ve gübre maliyetinin yüzde 25’i karşılanacak” deniliyor.

Ürün kategorisine göre destek ödenecek

Bakanlığın verdiği örneğe göre 2. kategoride yer alan arpa, buğday üreten çiftçiler dekara 317,2 lira, 3. kategoride yer alan ayçiçeği, fındık, soya, kuru fasulye, çay üreten çiftçiler dekara 366 lira, 4. kategoride yer alan pamuk ve çeltik üreten çiftçiler dekara 549 lira temel destek alacak.

2- Planlı üretim desteği

Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulu tarafından arpa, aspir, ayçiçeği (yağlık), buğday, kolza (kanola), fasulye (kuru), mercimek, mısır (dane), nohut, pamuk (kütlü), patates, soğan (kuru), soya ve yem bitkileri “planlı üretim” kapsamında yer alıyor. 

Planlama kapsamındaki ürünleri, havzasında üreten çiftçilere temel desteğe ilave destek ödemesi yapılacak. Bu üreticilerin mazot maliyetinin yüzde 100’ü ve gübre maliyetinin yüzde 50’si karşılanacak.

Tarımsal Üretimin Planlanması Kurulu tarafından süt havzası olarak belirlenen illerde (Amasya, Bingöl, Bitlis, Çorum, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Muş, Tokat ve Tunceli) yem bitkisi üreten çiftçilere destek katsayısının yüzde 50’si kadar ilave planlı üretim desteği verilecek.

Yeraltı sularının yetersiz seviyede ve su kısıtı olduğunun Bakanlıkça tespit edildiği havzalarda yer alan sulu tarım arazilerinde ilgili üretim yılında arpa, buğday, aspir, fiğ, mercimek, nohut, yem bezelyesi, ayçiçeği (yağlık) üreten çiftçilere ürünün bulunduğu kategoriye göre hesaplanan tutar üzerinden ilave yeraltı su kısıtı desteği ödenecek. Yer altı su kısıtının bulunduğu yerlerde planlı üretime uygun üretim yapan üreticilere mazot ve gübre maliyetinin yüzde 100’ü karşılanacak.

3- Üretimi geliştirme desteği

Verim ve kaliteyi arttırmak için; 

- Sertifikalı tohum kullanım desteği,

- Sertifikalı/standart fidan kullanım desteği,

- Organik tarım desteği,

- İyi tarım uygulamaları desteği,

- Katı organik-organomineral gübre desteği verilmeye devam edilecek.

Yeni destekleme modelinde neler var?

-  Mazot ve gübre desteği 2025 üretim yılı itibariyle tamamen kaldırılıyor.

- Halen 18 üründe uygulanan fark ödemesi(prim) desteği iki bakanlığın teklifine göre ödenecek

 - İlk defa bitkisel üretim destekleri 3 yıllık açıklandı. 

 - Destek kalemlerinde sadeleştirme yapıldı.

 - Üretim planlaması kapsamındaki stratejik ürünlere ilave destek verilecek. 

-  Su kısıtı olan havzalarda münavebeye uygun üretime ilave destek sağlanacak. 

- Kamu kuruluşları tarafından ıslah edilen milli tohumla üretim yapan ilave destek alacak.